Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Załącznik do Uchwały Nr XIV/253/12 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 21 lutego 2012 r.

Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Olsztyn 2012

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku SPIS TREŚCI WSTĘP .................................................................................................................................................................. 4 1.

AKTUALIZACJA STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKOMAZURSKIEGO DO 2015 ROKU .............................................................................................................. 6 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.

2.

ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA STRATEGII.......................................................................... 13 2.1. 2.2.

3.

UWARUNKOWANIA PRAWNE ............................................................................................................... 13 UWARUNKOWANIA STRATEGICZNE I PROGRAMOWE ........................................................................... 14

DIAGNOZA SYTUACJI DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM................................................................................................................ 17 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.

4.

DOKUMENT STRATEGII ......................................................................................................................... 6 POTRZEBA AKTUALIZACJI STRATEGII ................................................................................................... 6 METODYKA PRACY NAD AKTUALIZACJĄ STRATEGII ............................................................................. 7 PROCES KONSULTACJI SPOŁECZNYCH PROJEKTU STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO DO 2020 ROKU .......................................................................................... 11 KLUCZOWE PROCESY PRZY WDRAśANIU STRATEGII ........................................................................... 12

PODSTAWOWE INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE .................................................................................. 17 CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNA .............................................................................................. 18 SYTUACJA EKONOMICZNA I RYNEK PRACY ......................................................................................... 23 POZIOM śYCIA MIESZKAŃCÓW............................................................................................................ 27

DIAGNOZA OBSZARU POLITYKI SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKOMAZURSKIM ........................................................................................................................................... 33 4.1. POMOC SPOŁECZNA W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM..................................................... 33 4.1.1. Uwagi ogólne ................................................................................................................................ 33 4.1.2. Struktura organizacyjna pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim ................. 33 4.1.3. Infrastruktura pomocy społecznej ................................................................................................. 34 4.1.4. Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej ................................................ 36 4.1.5. Środki finansowe przeznaczone na realizację zadań pomocy społecznej..................................... 37 4.1.6. Powody udzielania świadczeń z systemu pomocy społecznej w województwie ............................ 39 4.1.7. Opieka nad dzieckiem i rodziną .................................................................................................... 42 4.2. PROBLEMY SPOŁECZNE WOJEWÓDZTWA W UJĘCIU POLITYKI SPOŁECZNEJ .......................................... 45 4.2.1. Ubóstwo ........................................................................................................................................ 45 4.2.2. Sytuacja osób niepełnosprawnych w województwie warmińsko-mazurskim................................. 46 4.2.3. Problem uzaleŜnień w województwie warmińsko-mazurskim ....................................................... 48 4.2.4. Przemoc w rodzinie ....................................................................................................................... 50 4.3. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE ............................................................................................................ 53 4.4. EKONOMIA SPOŁECZNA W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM............................................... 57

5.

WIZJA I CEL STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKOMAZURSKIEGO DO 2020 ROKU ......................................................................................................... 63

6.

PRIORYTETY I CELE STRATEGICZNE............................................................................................ 65 6.1. PRIORYTET I PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCA RODZINA ............................................................................. 66 6.1.1. Analiza SWOT ............................................................................................................................... 67 6.1.2. CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA ............................................................................................ 69 6.2. PRIORYTET II WZMACNIANIE INTEGRACJI SPOŁECZNEJ .............................................................................. 71 6.2.1. Analiza SWOT ............................................................................................................................... 72 6.2.2. CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA ............................................................................................ 74 6.3. PRIORYTET III WSPIERANIE AKTYWNOŚCI I MOBILNOŚCI ZAWODOWEJ ORAZ EDUKACYJNEJ OSÓB BEZROBOTNYCH ................................................................................................................................................ 76 6.3.1. Analiza SWOT ............................................................................................................................... 77 6.3.2. CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA ............................................................................................ 79 6.4. PRIORYTET IV ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO .................................................................... 81 6.4.1. Analiza SWOT ............................................................................................................................... 82 6.4.2. CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA ............................................................................................ 84

2

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku 7.

REALIZACJA STRATEGII .................................................................................................................... 86 7.1. 7.2. 7.3.

8.

HARMONOGRAM REALIZACJI STRATEGII ............................................................................................ 86 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA .................................................................................................................... 87 ŚRODKI Z BUDśETU UNII EUROPEJSKIEJ.............................................................................................. 87

MONITOROWANIE I EWALUACJA STRATEGII ............................................................................ 90

SPIS TABEL, WYKRESÓW, RYSUNKÓW ................................................................................................... 91 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW ...................................................................................................................................... 94

3

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

WSTĘP Dokument strategiczny Unii Europejskiej – Europa 2020, proponuje pięć wymiernych celów, które nadadzą kierunek procesowi rozwoju społeczno-gospodarczego Wspólnoty. Obejmują one zagadnienia dotyczące: zatrudnienia, badań i innowacji, zmian klimatu i energetyki, edukacji, jak równieŜ – walki z ubóstwem. W ramach Strategii Europa 2020 określonych zostało siedem projektów przewodnich. Jednym z nich jest Europejski program walki z ubóstwem, który dąŜy do zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej – tak, aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły Ŝyć godnie i aktywnie uczestniczyć w Ŝyciu społeczeństwa. W dniu 16 grudnia 2010 r. Komisja Europejska wydała komunikat pt. Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności społecznej i terytorialnej. W komunikacie określono kilka obszarów działania m.in. mobilizację wszystkich dziedzin polityki, intensywniejsze i skuteczniejsze wykorzystanie funduszy europejskich celem wsparcia włączenia społecznego, partnerską współpracę oraz wykorzystanie potencjału gospodarki społecznej, zwiększenie koordynacji polityki społecznej wśród państw członkowskich. Niektóre grupy ludności są szczególnie zagroŜone ubóstwem. Odnosi się to przede wszystkim do dzieci, młodzieŜy, rodzin niepełnych, gospodarstw domowych z osobami zaleŜnymi, osób niepełnosprawnych, osób ze środowisk migrantów, niektórych mniejszości etnicznych. ZagroŜone ubóstwem są równieŜ osoby starsze. Ze względu na skalę wyzwań demograficznych przed którymi stoi Unia Europejska, zjawisko to w najbliŜszych latach ulegnie nasileniu. Konsekwencją wejścia w Ŝycie nowych regulacji prawnych (m.in. ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, a wcześniej ustawy o samorządzie województwa) z jednej strony, a wymogami Komisji Europejskiej związanymi z dostępem do środków europejskich, było zapoczątkowanie w Polsce procesu kompleksowego planowania społecznogospodarczego. W związku z powyŜszym zaczęły stopniowo powstawać wieloletnie strategie, programy i plany rozwojowe, dotyczące całego kraju i poszczególnych województw. Polityka rozwoju jest zespołem wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównowaŜonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. Prowadzi się ją na podstawie strategii rozwoju, przy pomocy programów słuŜących osiąganiu celów, z wykorzystaniem środków publicznych. Strategia jest scenariuszem rozwoju w określonej dziedzinie dla danej jednostki terytorialnej (gminy, powiatu, województwa czy miasta). Jest ona jakościową koncepcją przyszłości, zbiorem celów i zadań oraz głównych przedsięwzięć organizacyjnych. Zadaniem strategii jest dostarczenie podstaw do racjonalnego działania. NaleŜy ona obecnie do najwaŜniejszych dokumentów w funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego, wskazując strategiczne kierunki ich rozwoju na najbliŜsze kilka lub kilkanaście lat. Do zadań samorządu województwa naleŜy opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa – po konsultacji z powiatami. Strategia powinna obejmować w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Poza obowiązkowym zakresem niniejsza Strategia opisuje inne waŜne problemy społeczne dla województwa, które zostały wyznaczone w oparciu o m.in. diagnozę społeczną 4

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku stanowiącą podstawę do opracowywania Strategii. Jest ona zgodna z załoŜeniami polityki państwa w tym zakresie, a takŜe jest spójna ze Strategią Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020. Cel główny zaktualizowanej Strategii: Osoby i rodziny z województwa warmińskomazurskiego, ich środowiska lokalne i otoczenie instytucjonalne współdziałają ze sobą i są zaangaŜowane we wzmacnianie integracji oraz aktywizacji społecznej i zawodowej, sprzyja realizacji celu strategicznego Wzrost aktywności społecznej Priorytetu 2 Otwarte społeczeństwo, zawartego w Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020. Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego liczy na społeczną akceptację zaktualizowanej strategii polityki społecznej oraz współudział instytucji zaangaŜowanych we wdraŜanie polityki społecznej w regionie w osiąganiu jej celów – zwłaszcza samorządów lokalnych, jednostek organizacyjnych pomocy i integracji społecznej, podmiotów ekonomii społecznej, organizacji pozarządowych, partnerów społecznych, szkół wyŜszych.

5

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

1. AKTUALIZACJA STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO DO 2015 ROKU 1.1.

Dokument Strategii

Strategia polityki społecznej województwa jest kluczowym dokumentem programowym i istotnym narzędziem w realizacji regionalnej polityki społecznej, wyznaczającym priorytety, cele i działania na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, wyrównywania poziomu Ŝycia mieszkańców województwa, zapobiegania procesom wykluczenia społecznego oraz stwarzania warunków umoŜliwiających osobom i rodzinom przezwycięŜanie trudnych sytuacji Ŝyciowych. Celem strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej jest podniesienie poziomu i jakości Ŝycia mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego. Strategia, wskazując priorytety, cele i działania, pomaga skoordynować inicjatywy róŜnych instytucji działających w obszarze polityki społecznej w województwie – samorządów terytorialnych, instytucji pomocy i integracji społecznej, organizacji pozarządowych i innych partnerów społecznych. Odpowiednio zaprojektowana i wdroŜona polityka społeczna stanowi inwestycję, która przynosi korzyści całemu społeczeństwu. Działania zmierzające do integracji społecznej zwiększają potencjał rozwoju, a takŜe sprzyjają zwiększaniu aktywności społecznej we wszystkich obszarach Ŝycia społecznego.

1.2.

Potrzeba aktualizacji Strategii

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2015 roku, przyjęta w dniu 9 października 2001 r. przez Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego Uchwałą Nr XXX/444/01, zmieniona Uchwałą Nr XXV/354/04 z dnia 28 września 2004 r., stanowiła podstawowy dokument strategiczny wyznaczający obszary, cele i kierunki działań w polityce społecznej regionu. Wypracowana była przy znacznym zaangaŜowaniu społecznym, stając się punktem odniesienia dla gmin i powiatów województwa przy opracowywaniu lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych. Potrzeba ponownego opracowania dokumentu Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego ma związek z przemianami zachodzącymi w otoczeniu województwa warmińsko-mazurskiego, w tym zwłaszcza przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej i związanymi z tym faktem zmianami prawno-regulacyjnymi oraz planistycznoprogramowymi przebiegającymi na poziomie krajowym i unijnym. Za aktualizacją Strategii przemawiają przesłanki związane z przyjęciem przez Radę Ministrów dnia 27 kwietnia 2009 r. ZałoŜeń systemu zarządzania rozwojem Polski oraz pracami nad dokumentami strategicznymi prowadzonymi na szczeblu rządowym w ramach procesu porządkowania systemu zarządzania rozwojem kraju. Istotne znaczenie dla sfery polityki społecznej miało przede wszystkim wejście w Ŝycie następujących przepisów prawnych:
ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, z późn. zm.);
ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.);
ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.);

6

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku



ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.); ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887).

Przeprowadzenie procesu aktualizacji strategii polityki społecznej województwa uzasadniają konkluzje powstałe w wyniku systematycznego monitoringu i raportowania realizacji tego dokumentu oraz postulaty Zespołu Monitorującego powołanego do monitoringu i ewaluacji Strategii. W roku 2010, na zlecenie Zarządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego, przeprowadzono badanie na temat: „Ewaluacja Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2015 roku”. Badanie ewaluacyjne zostało przeprowadzone przez Instytut Badań i Analiz GRUPA OSB z siedzibą w Olsztynie i sfinansowane przez Województwo Warmińsko-Mazurskie. Wnioski i rekomendacje wynikające z ewaluacji wskazały na potrzebę aktualizacji dokumentu Strategii. Badanie wykazało, Ŝe głównym mankamentem Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2015 roku jest nieaktualność wielu zapisów ze względu na zmiany prawne oraz przeobraŜania społeczno-gospodarcze, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich kilku lat. Aktualizacja strategii polityki społecznej województwa podyktowana jest zatem koniecznością przystosowania zapisów dokumentu do aktualnej sytuacji prawnej (w tym uregulowań planistyczno-programowych związanych z opracowywaniem szeregu nowych dokumentów na poziomie europejskim i krajowym) oraz społeczno-gospodarczej w regionie. Zaktualizowana Strategia będzie podstawą do sprawniejszego pozyskiwania krajowych i europejskich środków finansowych na wdraŜanie projektów z obszaru: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi, w tym wdraŜanie m.in. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w latach 2007-2013 oraz opracowywanych programów na kolejny okres programowania. Istotnym celem jest takŜe osiągnięcie przejrzystości wewnętrznej dokumentu. Aby sprostać zasadniczym zmianom w otoczeniu regionu, Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego podjął działania mające na celu aktualizację strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej, przy jednoczesnym zachowaniu istoty „starego” dokumentu. Określając horyzont czasowy Strategii do 2020 roku wzięto pod uwagę potrzebę spójności i komplementarności z dokumentem Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020. W roku 2020 zakończy się takŜe kolejny okres programowania polityki spójności Unii Europejskiej i związany z nim rozdział środków finansowych w latach 2014-2020.

1.3.

Metodyka pracy nad aktualizacją Strategii

Prace nad aktualizacją strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej zainicjowane zostały Uchwałą Nr IV/63/11 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie przystąpienia do prac nad aktualizacją Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego oraz przyjęcia zasad, trybu i harmonogramu prac. Proces aktualizacji dokumentu przeprowadzono w związku z:
art. 12a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1590, z późn. zm.);

7

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku


art. 6 i art. 14a pkt 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.);
art. 21 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.). Zgodnie z Zasadami i trybem aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego, stanowiącymi Załącznik nr 1 do Uchwały Nr IV/63/11 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 22 lutego 2011 r., Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego powołał Uchwałą Nr 15/179/11/IV z dnia 15 marca 2011 r. Zespół Roboczy do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińskomazurskiego. W jego skład weszło 47 osób, reprezentujących m.in. Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, samorządy gmin, samorządy powiatów, Wojewodę WarmińskoMazurskiego, organizacje pozarządowe, jednostki organizacyjne pomocy i integracji społecznej, szkoły wyŜsze. Do zadań Zespołu Roboczego naleŜało przede wszystkim: 1) analiza materiału z badania pt. „Ewaluacja Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2015 roku”; 2) określenie obszarów/priorytetów aktualizowanej Strategii; 3) wypracowanie propozycji zmian zapisów w Strategii, w tym korekta wskaźników, celów oraz działań strategicznych. Aktualizację dokumentu strategii polityki społecznej województwa przeprowadzono w formie warsztatowej, metodą partycypacyjną z udziałem członków Zespołu Roboczego. Łącznie, w okresie marzec-czerwiec 2011 r., odbyło się 6 warsztatów aktualizacji Strategii. Główne zasady przyjętej metody pracy to dokumentowanie wyników dyskusji na piśmie oraz praca zespołowa, zmierzająca do osiągnięcia konsensusu w omawianych kwestiach. Z przebiegu kaŜdego z 6 warsztatów przygotowywano materiał cząstkowy (wraz z wnioskami wypracowanymi w trakcie spotkania), który kaŜdorazowo przekazywany był Członkom Zespołu Roboczego do zapoznania się oraz wniesienia ewentualnych uwag. Po przeprowadzeniu wszystkich warsztatów powstał materiał zbiorczy z prac Zespołu Roboczego do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińskomazurskiego, stanowiący podstawę do opracowania projektu zaktualizowanej Strategii. Podczas 6 spotkań Zespół zaktualizował m.in. wizję oraz cel główny Strategii, zadecydował o zmianie obszarów problemowych na priorytety i nadał im nowe nazwy, opracował analizę SWOT do poszczególnych priorytetów, wypracował propozycje celów strategicznych i operacyjnych oraz działań, a takŜe dokonał korekty wskaźników oraz wyznaczył realizatorów zaproponowanych działań. Propozycje nowych zapisów uwzględniały równieŜ uwagi i wnioski zawarte w materiale z badania pt. Ewaluacja Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2015 roku. ZróŜnicowany skład Zespołu Roboczego do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego, sumujący wiedzę, doświadczenie i kompetencje jego Członków, pozwolił kompleksowo spojrzeć na analizowane problemy. W przyjętej metodzie uwzględnione zostały idee, wiedza i doświadczenie wniesione do dyskusji przez członków Zespołu Roboczego. Po zakończeniu części warsztatowej przystąpiono do prac nad projektem dokumentu Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego w oparciu o materiał wypracowany przez Zespół Roboczy oraz diagnozę najistotniejszych problemów społecznych występujących w województwie warmińsko-mazurskim. Po zatwierdzeniu projektu zaktualizowanej Strategii przez Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, dokument poddano szerokim konsultacjom społecznym.

8

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego przeprowadził proces aktualizacji strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej poprzez przeprowadzenie poniŜszych działań.

9

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Rysunek 1. Etapy prac nad aktualizacją dokumentu Strategii polityki społecznej województwa

PRZEPROWADZENIE EWALUACJI DOKUMENTU STRATEGII

PODJĘCIE UCHWAŁY PRZEZ SEJMIK WOJEWÓDZTWA W SPRAWIE PRZYSTĄPIENIA DO PRAC NAD AKTUALIZACJĄ STRATEGII

POWOŁANIE ZESPOŁU ROBOCZEGO DO SPRAW AKTUALIZACJI STRATEGII

OPRACOWANIE DIAGNOZY SYTUACJI SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNEJ WOJEWÓDZTWA

PRZEPROWADZENIE 6 WARSZTATÓW AKTUALIZACJI STRATEGII METODĄ PARTYCYPACYJNĄ Z UDZIAŁEM CZŁONKÓW ZESPOŁU ROBOCZEGO

OPRACOWANIE MATERIAŁÓW Z PRAC ZESPOŁU ROBOCZEGO

PRZYGOTOWANIE PROJEKTU ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII, ZAWIERAJĄCEGO MATERIAŁY POWSTAŁE W WYNIKU PRAC ZESPOŁU ROBOCZEGO

PRZEPROWADZENIE KONSULTACJI SPOŁECZNYCH PROJEKTU ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII

OPRACOWANIE RAPORTU Z PRZEBIEGU KONSULTACJI SPOŁECZNYCH

PRZYGOTOWANIE OSTATECZNEGO PROJEKTU ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII

PRZYJĘCIE PRZEZ ZARZĄD WOJEWÓDZTWA PROJEKTU ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII

UCHWALENIE PRZEZ SEJMIK WOJEWÓDZTWA ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ

UPOWSZECHNIENIE I PROMOCJA ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII

MONITORING I WDRAśANIE STRATEGII

10

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

1.4.

Proces konsultacji społecznych projektu Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Proces konsultacji społecznych rozpoczął się od przyjęcia przez Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego na posiedzeniu w sierpniu 2011 r. projektu zaktualizowanej Strategii oraz skierowania dokumentu do konsultacji społecznych, które przeprowadzono w okresie od 18 sierpnia do 14 października 2011 r. Za przeprowadzenie konsultacji społecznych odpowiadał Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Ramy prawne procesu konsultacji społecznych projektu Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku wyznaczyły, poza wymienionymi w podrozdziale 1.3., następujące akty prawne:
ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.);
Uchwała Nr XLII/817/10 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie określenia zasad i trybu przeprowadzania konsultacji projektów aktów prawa miejscowego z radą działalności poŜytku publicznego w zakresie zadań poŜytku publicznego oraz z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w artykule 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.) w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji. Konsultacje społeczne prowadzone były w formie: informacji prasowych w Gazecie Olsztyńskiej oraz Dzienniku Elbląskim, ogłoszeń w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, na stronie internetowej Urzędu, spotkania roboczego. Konsultacje społeczne przebiegały równieŜ w formie korespondencji pomiędzy samorządem województwa a radnymi Samorządu Województwa WarmińskoMazurskiego, Wojewodą Warmińsko-Mazurskim, jednostkami samorządu terytorialnego, jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej, Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie, Warmińsko-Mazurską Wojewódzką Komendą OHP, szkołami wyŜszymi, organizacjami pozarządowymi oraz Zespołem Sterująco-Monitorującym ds. współpracy Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego z organizacjami pozarządowymi. Ponadto w formie elektronicznej informację o konsultacjach społecznych przesłano do departamentów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz partnerów społecznych. W procesie konsultacji społecznych wpłynęły uwagi i propozycje dotyczące poszczególnych zapisów zaktualizowanej Strategii. Zgłoszone uwagi zostały rozpatrzone i w części uwzględnione. W listopadzie 2011 r. opracowano Raport z przebiegu i wyników konsultacji społecznych dotyczących projektu dokumentu zaktualizowanej Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku, który przedłoŜono do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Przebieg prac nad aktualizacją Strategii, prowadzony w atmosferze otwartych dyskusji, pozwolił na opracowanie akceptowalnego społecznie i rzetelnego dokumentu w zakresie polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego. Zgłoszone uwagi, opinie i propozycje zmian pozwoliły na doprecyzowanie zapisów dokumentu zgodnie z oczekiwaniami podmiotów działających w sferze społecznej oraz zainteresowanych mieszkańców województwa.

11

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

1.5.

Kluczowe procesy przy wdraŜaniu Strategii

Zespół Roboczy do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego wskazał na procesy, które będą wykorzystywane i rozwijane przy wdraŜaniu dokumentu. Są one istotne biorąc pod uwagę profesjonalizm pracy wykonywanej przez wszystkie podmioty zaangaŜowane we wdraŜanie Strategii. Procesy te będą przebiegać równieŜ z uwzględnieniem zasad prowadzenia polityki regionalnej, tj. koncentracji, partnerstwa i współpracy, podejmowania decyzji w oparciu o rzetelne informacje, zintegrowanego podejścia terytorialnego, koordynacji, subsydiarności, wieloszczeblowego zarządzania oraz zasadę zrównowaŜonego rozwoju. Procesy te odzwierciedlone są w zapisach priorytetów, celów i działań. Kluczowe procesy to:
pozyskiwanie i opracowywanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie prawnym i metodologicznym oraz pilotaŜowe wdroŜenia;
powtarzalny proces strategicznego i partycypacyjnego planowania rozwoju społecznego w województwie warmińsko-mazurskim;
wspólne podejmowanie decyzji istotnych dla rozwoju całej społeczności i grup społecznych;
regularna wymiana informacji i wiedzy pomiędzy sektorem publicznym i niepublicznym;
regularne monitorowanie podjętych działań i realizowanych usług;
wykorzystywanie wyników monitoringu do kreowania i ukierunkowania dalszych działań;
wykorzystanie istniejących relacji międzyosobowych;
wykorzystanie istniejących relacji międzyinstytucjonalnych;
wzmacnianie i rozwijanie sieci powiązań lokalnych (gminnych) i ponadlokalnych (powiatowych, wojewódzkich);
działanie w partnerstwach;
wzmacnianie procesów samorozwoju, zdobywania wiedzy i doskonalenia umiejętności.

12

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

2.

ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA STRATEGII 2.1.

Uwarunkowania prawne

Realizacja polityki społecznej, która wyraŜa się w podejmowaniu działań zmierzających do postępu społecznego oraz dąŜeniu do zaspokojenia potrzeb w sferze socjalnej wszystkich mieszkańców województwa jest jednym z zadań samorządu województwa. Dokumentem programowym wyznaczającym priorytety, cele i działania w ramach realizacji polityki społecznej jest dokument strategii. Przesłanką i podstawą prawną opracowywania i aktualizacji strategii polityki społecznej przez administrację samorządową jest ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.). W art. 21 ust. 1 ustawodawca wskazuje, Ŝe do zadań samorządu województwa naleŜy „opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmującej w szczególności programy:
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu,
wyrównywania szans osób niepełnosprawnych,
pomocy społecznej,
profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych,
współpracy z organizacjami pozarządowymi.” Ponadto na podstawę prawną regulującą tworzenie oraz aktualizację dokumentu strategii polityki społecznej składają się następujące ustawy:
ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.);
ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712);
ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 214, poz. 1407, z późn. zm.);
ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.);
ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, z późn. zm.);
ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, z późn. zm.);
ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.);
ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.);
ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.);
ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.);
ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.);
ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887).

13

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

2.2.

Uwarunkowania strategiczne i programowe

Dla właściwej koordynacji działań z zakresu polityki społecznej kluczowe jest ścisłe powiązanie aktualizowanego dokumentu „Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego” z innymi aktualnymi dokumentami strategicznymi i programowymi w obszarze społeczno-gospodarczym wdraŜanymi na poziomie europejskim, krajowym i wojewódzkim. W wymiarze europejskim polityka społeczna określona jest w przedstawionej przez Komisję Europejską Strategii Europa 2020, która została zatwierdzona przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r. Jest ona długookresową strategią rozwoju społecznogospodarczego Unii Europejskiej na lata 2010-2020 zakładającą inteligentny i zrównowaŜony wzrost gospodarczy, który będzie jednocześnie sprzyjał włączeniu społecznemu. Strategia Europa 2020 jest zarówno kontynuacją wizji rozwoju obowiązującej od 2000 r. Strategii Lizbońskiej, jak i próbą odpowiedzi na słabość europejskiej gospodarki ujawnioną podczas kryzysu rozpoczętego w 2008 r. W oparciu o sytuację społecznoekonomiczną w Europie oraz doświadczenia z wdraŜania poprzedniej strategii wypracowano trzy najwaŜniejsze czynniki wzrostu, których realizację zapewnią konkretne działania na szczeblu unijnym i krajowym. Do czynników tych naleŜą:
wzrost inteligentny (zwiększenie roli wiedzy, innowacji, edukacji i społeczeństwa cyfrowego);
wzrost zrównowaŜony (produkcja efektywniej wykorzystująca zasoby przy jednoczesnym zwiększeniu konkurencyjności); oraz najistotniejszy z punktu widzenia polityki społecznej:


wzrost sprzyjający integracji społecznej (zwiększenie aktywności zawodowej, podnoszenie kwalifikacji i walka z ubóstwem). Do oceny postępów realizacji Strategii Unia Europejska określiła pięć wymiernych celów rozwojowych w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii, które naleŜy osiągnąć do 2020 r. W oparciu o wymienione cele wszystkie państwa członkowskie opracowały Krajowy Program Reform, który jest głównym narzędziem realizacji strategii unijnej na szczeblu państw członkowskich i ma stanowić odpowiedź na najwaŜniejsze wyzwania globalne oraz budować trwałe podstawy wzrostu społeczno-gospodarczego, łącząc cele unijne z priorytetami krajowymi. Główne załoŜenia Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji unijnej strategii Europa 2020 w Polsce, przyjętego w kwietniu 2011 r., dotyczą rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach, promowanie gospodarki zrównowaŜonej oraz wzmacnianie gospodarki charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością ekonomiczną, społeczną i terytorialną. Ponadto w aspekcie realizacji polityki społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej na poziomie kraju, dokumentem strategicznym określającym priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdraŜania funduszy unijnych (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności) w ramach budŜetu Wspólnoty na lata 2007-2013 jest Narodowa Strategia Spójności (NSS). „Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej”1. Na poziomie krajowym nadrzędnym, wieloletnim dokumentem programowym i strategicznym nakreślającym cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz warunki umoŜliwiające ten rozwój jest Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK). 1

www.funduszeeuropejskie.gov.pl, dostęp dn. 20 czerwca 2011 r.

14

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Strategia wyznacza cele oraz identyfikuje obszary uznane za najwaŜniejsze z punktu widzenia osiągnięcia tych celów, na których koncentrowane będą działania państwa. Dokument został opracowany przy uwzględnieniu zasady zrównowaŜonego rozwoju, która zakłada integrację działań w trzech kluczowych obszarach: wzrost gospodarczy, rozwój społeczny oraz ochrona zasobów naturalnych i środowiska. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości Ŝycia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. W kontekście przyjętego celu głównego, priorytetami strategicznymi Polski są:
wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki;
poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej;
wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości;
budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa;
rozwój obszarów wiejskich;
rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. Realizacja powyŜszych priorytetów następuje dodatkowo w ramach innych krajowych dokumentów długookresowych oraz krajowych strategii sektorowych. Kluczowym krajowym dokumentem z zakresu polityki społecznej jest Strategia Polityki Społecznej na lata 20072013, która jako cel rządu zakłada „(…) zbudowanie zintegrowanego systemu polityki państwa prowadzącej do ułatwienia wszystkim obywatelom równego dostępu do praw społecznych, poprawy warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz wsparcia grup i osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym przy zapewnieniu demokratycznego współuczestnictwa obywateli”2. Priorytetami Strategii w ramach realizacji powyŜszego celu są:
Priorytet I: Poprawa warunków dla powstawania i funkcjonowania rodzin. Wsparcie rodzin w wychowaniu i edukacji dzieci.
Priorytet II: WdroŜenie aktywnej polityki społecznej.
Priorytet III: Kompleksowa rehabilitacja i aktywizacja osób niepełnosprawnych.
Priorytet IV: Budowa systemu wsparcia dla osób w wieku poprodukcyjnym.
Priorytet V: Aktywizacja i mobilizacja partnerów lokalnych.
Priorytet I: Partnerstwo publiczno-społeczne jako podstawa rozwoju usług społecznych.
Priorytet VII: Integracja społeczna i zawodowa imigrantów. Ponadto obok wyŜej wymienionych polskich i europejskich dokumentów strategicznych, strategia polityki społecznej województwa uwzględnia w swej treści zapisy i rekomendacje innych krajowych strategii sektorowych i dokumentów programowych, tj. m.in.:
Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020;
Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020 (KSRR);
Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Na poziomie wojewódzkim strategia polityki społecznej koresponduje z zapisami Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2020, a szczególnie odnosi się do Priorytetu 2: Otwarte społeczeństwo. Celem strategicznym tego priorytetu jest wzrost aktywności społecznej, która jest warunkiem rozwoju gospodarczego, likwidowania problemów społecznych, budowania nowych więzi, a takŜe realizacji potrzeb i aspiracji poszczególnych jednostek. Ponadto nawiązuje do zapisów Strategii Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w Województwie WarmińskoMazurskim do 2020 roku, która za cel główny stawia sobie rozwój zasobów ludzkich jako niezbędny warunek rozwoju społeczno-gospodarczego województwa.

2

Strategia Polityki Społecznej na lata 2007-2013, s. 21.

15

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Spójność zapisów strategii polityki społecznej z innymi dokumentami strategicznymi i programowymi obowiązującymi na poziomie europejskim, krajowymi i wojewódzkim jest podstawą efektywnego i skutecznego realizowania celów polityki społecznej na szczeblu wojewódzkim.

16

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

3. DIAGNOZA SYTUACJI DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM 3.1.

Podstawowe informacje o województwie

Województwo warmińsko-mazurskie leŜy w północno-wschodniej części Polski i zajmuje 24.174 km² (obszar lądowy łącznie z wodami śródlądowymi oraz częścią wód morskich). Województwo jest czwartym co do wielkości regionem Polski i zajmuje 7,7% całkowitej powierzchni kraju. Sąsiaduje z czterema województwami: pomorskim (106 km długości granicy województwa), kujawsko-pomorskim (133 km długości granicy), mazowieckim (218 km długości granicy), podlaskim (225 km długości granicy) oraz Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej (208 km długości granicy) oraz poprzez Zalew Wiślany łączy się z Morzem Bałtyckim. Największy obszar w województwie zajmują tereny rolne – jest to 55% całego obszaru województwa. DuŜą część (32%) stanowią równieŜ grunty leśne i zadrzewienia, 5,7% stanowią grunty pod wodami. Natomiast 0,5% to tereny mieszkaniowe, a 2,4% to tereny komunikacyjne. Rysunek 2. Podział administracyjny województwa warmińsko-mazurskiego (stan na dzień 1 I 2009 r.)

Źródło: www.stat.gov.pl/olsz

Według klasyfikacji jednostek terytorialnych NUTS stosowanej w Unii Europejskiej województwo warmińsko-mazurskie, wraz z województwem pomorskim i kujawskopomorskim, leŜy w granicach Regionu Północnego Polski (poziom NUTS 1). Natomiast w skład województwa wchodzą 3 podregiony wyodrębnione na poziomie NUTS 3:
podregion elbląski o powierzchni 7.497 km2, w skład którego wchodzą powiaty: braniewski, działdowski, elbląski, iławski, nowomiejski, ostródzki, m. Elbląg;

17

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku podregion olsztyński o powierzchni 10.330 km2, w skład którego wchodzą powiaty: bartoszycki, kętrzyński, lidzbarski, mrągowski, nidzicki, olsztyński, szczycieński, m. Olsztyn;
podregion ełcki o powierzchni 6.347 km2, w skład którego wchodzą powiaty: ełcki, giŜycki, olecki, piski, gołdapski, węgorzewski. Pod względem administracyjnym województwo warmińsko-mazurskie podzielone jest na 21 powiatów, w tym 19 powiatów ziemskich oraz 2 powiaty grodzkie (miasta na prawach powiatu) – miasto Olsztyn i miasto Elbląg. Na terenie województwa znajduje się 116 gmin, w tym 16 miejskich, 33 miejsko-wiejskich i 67 wiejskich. Stolicą województwa warmińsko-mazurskiego i siedzibą władz samorządowych oraz rządowych jest największe w województwie i centralnie połoŜone miasto – Olsztyn, które na koniec 2009 roku zamieszkiwało 176.457 osób.


3.2.

Charakterystyka demograficzna3

Struktura ludności województwa warmińsko-mazurskiego oraz dokonujące się rocesy demograficzne stanowią waŜny czynnik determinujący szereg aspektów Ŝycia społecznego, które warunkują oraz wyznaczają zadania związane z polityką społeczną w regionie. Województwo warmińsko-mazurskie na koniec 2009 roku zamieszkiwało 1.427.118 osób, co stanowiło 3,7% mieszkańców Polski i plasowało województwo na 12 miejscu w kraju. Rozpatrując liczbę ludności województwa w podziale na podregiony zauwaŜyć moŜna, Ŝe na koniec 2009 roku najwięcej ludności zamieszkiwało podregion olsztyński, a najmniej podregion ełcki. Sytuację tę obrazuje wykres nr 1. Wykres 1. Liczba ludności w województwie warmińsko-mazurskim z podziałem na podregiony na koniec 2009 r.

podregion elbląski 529 620 mieszkańców 37% ludności województwa

podregion olsztyński 613 565 mieszkańców 43% ludności województwa

podregion ełcki 283 933 mieszkańców 20% ludności województwa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Analizując liczbę mieszkańców województwa w przedziale czasowym 2005-2009 moŜna zauwaŜyć, Ŝe największą liczbę mieszkańców odnotowano w 2005 r. a najmniejszą 3

Analizy demograficznej województwa warmińsko-mazurskiego dokonano w oparciu o dane GUS za rok 2009 dostępne na stronie: www.stat.gov.pl (w trakcie opracowania niniejszego dokumentu dane za rok 2010 nie były jeszcze dostępne), dostęp dn. 20 czerwca 2011 r.

18

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku w 2007 r. Tendencja wzrostowa liczby mieszkańców od 2008 r. jest w pewnej części odzwierciedleniem zmniejszania zjawiska emigracji mieszkańców województwa. Wykres 2. Liczba ludności w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 1 440 000

1 430 000

1 428 601 1 426 883

1 426 155

1 427 073

1 427 118

2006

2007

2008

2009

1 420 000

1 410 000

1 400 000 2005

liczba ludności w ojew ództw a

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Z analiz prognostycznych dostępnych w GUS wynika, Ŝe w roku 2015 całkowita liczba ludności województwa wyniesie 1.413.253 osób, a w roku 2020 mieszkańców województwa będzie juŜ o 26.524 osób mniej niŜ odnotowano na koniec 2009 roku. Prognozowanie w kierunku zmniejszania się populacji wynika z zaobserwowanych na przestrzeni ostatnich lat zjawisk między innymi takich jak, spadek przyrostu naturalnego i w konsekwencji starzenie się społeczeństwa. Charakteryzując sytuację demograficzną województwa naleŜy zanalizować strukturę mieszkańców województwa pod względem wieku i płci. Na koniec 2009 w województwie warmińsko-mazurskim zamieszkiwało 731.576 kobiet (51,3% mieszkańców województwa) oraz 695.542 męŜczyzn (48,7% mieszkańców województwa). Oznacza to, Ŝe wskaźnik feminizacji dla województwa, czyli liczby kobiet przypadającej na 100 męŜczyzn, wyniósł 105,2. Natomiast uwzględniając podział na miasto i wieś, wskaźnik ten wyniósł odpowiednio 108 i 99 kobiet. Przewaga liczby kobiet nad liczbą męŜczyzn w okresie 2005-2009 utrzymywała się na stałym poziomie. Dla scharakteryzowania województwa waŜny jest podział ludności według kryterium przyjętego w statystyce dla potrzeb ekonomii, czyli podział na grupy osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym. Takie ujęcie umoŜliwi określenie potencjalnego zasobu ludzkiego pracy oraz przedstawi tendencje społeczno-demograficzne zachodzące w województwie.

19

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Wykres 3. Procent ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 20,4%

65,2%

14,4%

20,8%

65,0%

14,1%

2009 2008 21,3%

64,8%

13,9%

64,5%

13,6%

2007 21,9% 2006 22,5%

13,4%

64,1%

2005 0,0%

20,0%

40,0%

wiek przedprodukcyjny

60,0%

wiek produkcyjny

80,0%

100,0%

wiek poprodukcyjny

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

W strukturze wiekowej ludności województwa warmińsko-mazurskiego na przestrzeni lat 2005-2009 moŜna zauwaŜyć stały proces zwiększania się grupy osób w wieku produkcyjnym przy jednoczesnym zmniejszaniu się liczby dzieci i młodzieŜy w wieku poniŜej 18 lat. Wśród ludności w wieku produkcyjnym licznie reprezentowaną grupę stanowią osoby w wieku niemobilnym (tj. 45-59 dla kobiet i 45-64 dla męŜczyzn), które w najbliŜszych latach będą klasyfikowane do grupy osób w wieku poprodukcyjnym. Podobnie liczną grupę stanowią osoby w wieku 24-34 lata, czyli urodzone w wyŜu demograficznym z końca lat 70-tych i lat 80-tych. Rysunek 3. Ludność w województwie warmińsko-mazurskim według płci i wieku na koniec 2009 roku

Źródło: Obwód kaliningradzki i województwo warmińsko-mazurskie w liczbach 2010, Terytorialny Organ Federalnej SłuŜby Statystyki Państwowej Obwodu Kaliningradzkiego i Urząd Statystyczny w Olsztynie, Olsztyn 2010, s. 13.

20

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Jednym z czynników powodujących stałe zwiększanie się liczby osób w wieku poprodukcyjnym jest równieŜ przedłuŜanie się przeciętnej długości trwania Ŝycia. Jednocześnie naleŜy zwrócić uwagę na dysproporcje w długości trwania Ŝycia kobiet i męŜczyzn. Średnie krajowe dla tych grup na koniec roku 2009 wyniosły 80,1 lat dla kobiet i 71,5 lat dla męŜczyzn, a dla województwa warmińsko-mazurskiego były niŜsze i wyniosły odpowiednio 79,8 lat i 70,7 lat. Z analiz statystycznych obejmujących lata 2005-2009 wynika równieŜ, Ŝe kobiety w województwie warmińsko-mazurskim Ŝyją średnio 9,4 lat dłuŜej niŜ męŜczyźni. Wykres 4. Przeciętna długość trwania Ŝycia kobiet i męŜczyzn w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 90,0 80,0

79,4 70,0

79,8

79,7

79,5

70,0

70,1

79,8 70,6

70,7

70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2005

2006 kobiety

2007

2008

2009

męŜczyźni

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Na strukturę ludności wpływają takŜe zmiany związane ze zdarzeniami naturalnymi ludności, takimi jak urodzenia i zgony, które słuŜą do ustalenia przyrostu naturalnego, a takŜe zawieranie związków małŜeńskich oraz rozwody. Wszystkie te wielkości kształtują wskaźniki ruchu naturalnego ludności województwa. Tabela 1. Wskaźniki ruchu naturalnego ludności województwa warmińsko-mazurskiego w 2009 roku woj. warmińskoRuch naturalny - wskaźniki Polska mazurskie urodzenia Ŝywe na 1.000 ludności 10,9 11,6 zgony na 1.000 ludności 10,1 9,2 przyrost naturalny na 1.000 ludności 0,9 2,3 małŜeństwa na 1.000 ludności 6,6 6,6 rozwody na 1.000 ludności 1,7 2,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

W analizie zebranego materiału dotyczącego ruchu naturalnego w województwie warmińsko-mazurskim szczególnie charakterystycznie kształtuje się wskaźnik przyrostu naturalnego, który jest znacznie wyŜszy od średniej wielkości tego wskaźnika dla kraju (wyŜszy o 1,4).

21

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Wykres 5. Przyrost naturalny na 1.000 ludności w Polsce i województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 3,0

2,5 2,5

2,3 1,9

2,0

1,7

1,6 1,5

0,9

1,0

0,5

0,3

0,1 0,0

0,9

-0,1 2005

2006

2007

2008

2009

-0,5 Polska

województwo warmińsko-mazurskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Analizując sytuację demograficzną w województwie naleŜy zwrócić uwagę ponadto na wskaźniki dotyczące struktury osadniczej. Jednym z nich jest wskaźnik gęstości zaludnienia, który na koniec 2009 r. dla województwa wyniósł 59 osób/km² i był ponad dwukrotnie niŜszy niŜ średnia krajowa wynosząca 122 osób/km². Gęstość zaludnienia w poszczególnych podregionach województwa jest zróŜnicowana, na co wpływ mają zarówno warunki przyrodniczo-geograficzne, jak i społeczno-ekonomiczne. W podregionie elbląskim na koniec 2009 r. średnio na jednym km² zamieszkiwało 71 osób, w olsztyńskim gęstość zaludnienia była równa wartości gęstości zaludnienia dla całego województwa, a w podregionie ełckim liczba ta wyniosła 45 osób/km². Kolejną wielkością obrazującą sytuację osadniczą w województwie jest wskaźnik urbanizacji, czyli udział ludności miejskiej w stosunku do ogólnej liczby ludności województwa. W 49 miastach województwa mieszkało 854.339 osób, co stanowiło 59,9% mieszkańców województwa, a obszary wiejskie w 2009 r. zamieszkiwało 40,1% ludności województwa (tj. 572.779 osób). Wskaźnik urbanizacji województwa nieznacznie odbiega od wielkości tego wskaźnika dla kraju wynoszącego 61%. Kierunek i dynamika procesów demograficznych zachodzących w województwie warmińsko-mazurskim jest odzwierciedleniem ogólnych przemian społecznodemograficznych zachodzących na poziomie krajowym i międzynarodowym oraz specyficznych uwarunkowań geograficznych. Starzenie się społeczeństwa, które jest skutkiem wydłuŜania się ludzkiego Ŝycia oraz spadku współczynnika dzietności, zmienia w sposób istotny strukturę wiekową ludności województwa. Proces ten powoduje zmniejszanie się udziału ludzi młodych, a zwiększanie udziału ludzi starszych w ogólnej strukturze ludności. Konsekwencją przemian demograficznych jest zwiększanie się liczby osób starszych potrzebujących pomocy w utrzymaniu samodzielności w późniejszym etapie Ŝycia oraz wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym względnie sprawnych, wśród których wiele nadal pragnie być aktywnych na rynku pracy, w Ŝyciu rodzinnym i w Ŝyciu społeczności lokalnej. ZauwaŜalne jest, Ŝe osoby starsze mają coraz większy wpływ

22

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku na rozwój społeczno-ekonomiczny województwa, zarówno ze względu na swoje potrzeby oraz oczekiwania jako konsumenci i obywatele. W tym kontekście istotne wydaje się skoncentrowanie uwagi na zapewnieniu warunków do aktywizacji osób w wieku senioralnym, która pozwoliłaby na wykorzystanie ich potencjału do podnoszenia własnej jakości Ŝycia, jakości Ŝycia społeczności lokalnych oraz lepszej ich integracji społeczno-kulturowej i zawodowej, co przyczyniłoby się równieŜ do rozwoju województwa. Podejmowanie działań w tym obszarze stanowi jedno z wyzwań polityki społecznej na poziomie wojewódzkim, krajowym oraz europejskim.

3.3.

Sytuacja ekonomiczna i rynek pracy

Trudna i złoŜona sytuacja na rynku pracy jest jednym z powaŜniejszych problemów strategicznych województwa warmińsko-mazurskiego. Potencjał gospodarczy i aktywność ekonomiczna województwa nie pozwalają na zaliczenie go do liderów w rankingu krajowym. Podstawowe wskaźniki z tego zakresu plasują województwo na ostatnich miejscach w kraju. Warmińsko-mazurski rynek pracy naleŜy do najmniej rozwiniętych i dynamicznych w kraju, natomiast samo województwo jest jednym z najmniej uprzemysłowionych obszarów Polski. Niski stopień uprzemysłowienia województwa determinowany jest równieŜ jego profilem krajobrazowym, który wskazuje na zdecydowanie rolniczo-turystyczny charakter regionu. Na tle polskiej gospodarki województwo warmińsko-mazurskie odznacza się stosunkowo niskim poziomem rozwoju gospodarczego. Wartość produktu krajowego brutto wytworzonego w województwie w 2008 r.4 wyniosła 35.394 mln zł (tabela poniŜej). Udział regionu w tworzeniu produktu krajowego brutto w 2008 r., ukształtował się na poziomie 2,8%. Tabela 2. Produkt krajowy brutto ogółem (w zł)

Jednostka terytorialna Polska Województwo warmińsko-mazurskie

2005 983.302 28.153

2006 1.060.031 29.977

2007 1.176.737 32.756

2008 1.275.432 35.394

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca w województwie warmińskomazurskim w 2008 r. wyniósł 24.814 zł (tabela poniŜej). Wskaźnik ten był niŜszy od średniej krajowej o 8,1% i sytuował województwo na 13 miejscu w Polsce. Tabela 3. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca (w zł)

Jednostka terytorialna Polska Województwo warmińsko-mazurskie Województwo/ Polska (Polska = 100)

2005 25.767 19.709

2006 27.799 21.005

2007 30.873 22.961

2008 33.462 24.814

76,5

75,6

74,4

74,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Jednym z istotnych problemów rynku pracy w województwie warmińsko-mazurskim jest niska aktywność zawodowa ludności, przejawiająca się niskim udziałem osób pracujących w całości populacji regionu. W regionie warmińsko-mazurskim w 2009 r., w populacji osób powyŜej piętnastego roku Ŝycia, osób czynnych zawodowo było 52,7%. W kraju, odsetek ten wyniósł 55,1%. 4

Brak danych za rok 2009 i 2010.

23

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku NiŜszy w regionie niŜ średnio w kraju jest równieŜ wskaźnik zatrudnienia. W 2009 r. wartość tego wskaźnika w województwie warmińsko-mazurskim wyniosła 48,2%, natomiast w kraju 50,4%. W końcu grudnia 2010 r. w rejestrze REGON województwa wpisanych było 119 tys. podmiotów gospodarki narodowej i w porównaniu z okresem sprzed roku, liczba ta zwiększyła się o 3,7%. Jednostki sektora publicznego stanowiły 4,6%, a sektora prywatnego 95,4% ogółu firm. Największą liczbą zarejestrowanych podmiotów charakteryzowały się miasta Olsztyn i Elbląg, natomiast wśród powiatów ziemskich: olsztyński, ostródzki i iławski. Najmniej podmiotów wpisanych było w powiecie w węgorzewskim, nidzickim i gołdapskim5. Główne działy gospodarki regionu to produkcja zdrowej Ŝywności, przemysł drzewny, gospodarka leśna, turystyka, produkcja maszyn i urządzeń. Dominuje produkcja artykułów spoŜywczych i napojów, produkcja mebli, maszyn i aparatury elektrycznej oraz odzieŜy. Obok przemysłu, najwaŜniejszym sektorem gospodarki województwa warmińskomazurskiego jest rolnictwo6. Liczba osób pracujących w gospodarce narodowej w województwie warmińskomazurskim w 2009 r.7, z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, wyniosła 412.001 osób i była niŜsza o 3, 4% w porównaniu do roku 20088 Z ogólnej liczby pracujących w 2009 r., większość wykonywała pracę w sektorze prywatnym – 72,9% osób, w mniejszości zaś pozostawali pracownicy sektora publicznego – 27,1%. Kobiety stanowiły 46,7% ogółu osób pracujących w województwie. Najwięcej, bo 54,2% ogółu pracujących, skupia sektor usług (wykres poniŜej). Wykres 6. Struktura pracujących w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach 100%

75%

53,3%

54,5%

54,2%

5,7%

6,1%

6,4%

25,0%

23,6%

23,2%

16,0%

15,9%

16,2%

2007

2008

2009

50%

25%

0%

Rolnictw o, łow iectw o i leśnictw o

Przemysł

Budow nictw o

Usługi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Wynagrodzenia we wszystkich sekcjach są niŜsze w województwie niŜ w kraju. W roku 2009 w województwie przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej było niŜsze o 16,0% niŜ w kraju i wyniosło 2.605,95 zł. 5

Analiza sytuacji na rynku pracy w Województwie Warmińsko-Mazurskim w 2010 roku. Monitoring realizacji Regionalnego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia za 2010 rok, Olsztyn 2011, s. 9. 6 Europa – Oficjalny portal Unii Europejskiej (http://ec.europa.eu/), dostęp dn. 20 czerwca 2011 r. 7 Brak danych za rok 2010. 8 Analiza sytuacji na rynku pracy w Województwie Warmińsko-Mazurskim w 2010 roku…, op. cit., s.11.

24

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Największą róŜnicę pomiędzy zarobkami w województwie i w kraju odnotowano w sekcji Informacja i komunikacja (46,9%) oraz w sekcji Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (46,7%). Najmniejszy dystans, wynoszący 3,2%, występował w wysokości wynagrodzeń w sekcji Edukacja (tabela poniŜej). Tabela 4. Wynagrodzenia według sekcji w Polsce i województwie warmińsko-mazurskim w 2009 roku

Wyszczególnienie OGÓŁEM Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo Przemysł Budownictwo Handel; naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Administrowanie i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa Edukacja Opieka zdrowotna i pomoc społeczna

Polska

Województwo warmińskomazurskie

Województwo/ Polska w%

3.102,96

2.605,95

84,0%

3.290,92

2.984,95

90,7%

3.309,69 3.464,03

2.459,67 2.225,36

74,3% 64,2%

3.050,48

1.938,34

63,5%

3.254,56

2.106,34

64,7%

2.326,82

2.122,38

91,2%

5.934,94

3.150,76

53,1%

5.535,01

3.830,69

69,2%

3.421,41

2.934,56

85,8%

5.007,88

2.669,25

53,3%

2.065,48

1.816,19

87,9%

4.030,36

3.638,50

90,3%

3.173,63

3.072,37

96,8%

3.113,76

2.749,81

88,3%

Źródło: Dane z Monitoringu realizacji Regionalnego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia za 2010 rok (na podstawie danych GUS)

Jednym z najpowaŜniejszych i najbardziej newralgicznych problemów lokalnego rynku pracy jest bezrobocie. Analiza roczna zmian poziomu bezrobocia (w okresie od grudnia 2009 r. do grudnia 2010 r.) wykazała, Ŝe procentowy spadek liczby bezrobotnych wystąpił w 15 powiatach województwa, przy czym największy odnotowano w9:
powiecie gołdapskim – o 14,9%;
powiecie ostródzkim – o 11,6%;
powiecie bartoszyckim – o 11,2%. Wzrost liczby bezrobotnych miał miejsce w 5 powiatach:
mieście Elblągu – o 8,3%; 9

Ibidem, s. 20.

25

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku





powiecie szczycieńskim – o 3,7%; powiecie nowomiejskim – o 3,1%; powiecie elbląskim – o 2,6%; powiecie ełckim – o 1,5%. Województwo warmińsko-mazurskie juŜ od kilku lat jest regionem o najwyŜszej w kraju stopie bezrobocia (tabela poniŜej). Tabela 5. Stopa bezrobocia rejestrowanego w poszczególnych latach

Jednostka terytorialna Polska Województwo warmińsko-mazurskie 1 braniewski 2 działdowski Podregion 3 elbląski elbląski 4 iławski 5 nowomiejski 6 ostródzki 7 ełcki 8 giŜycki Podregion 9 olecki ełcki 10 piski 11 gołdapski 12 węgorzewski 13 bartoszycki 14 kętrzyński 15 lidzbarski Podregion 16 mrągowski olsztyński 17 nidzicki 18 olsztyński 19 szczycieński 20 Powiat m. Elbląg 21 Powiat m. Olsztyn

2005 17,6 27,2 39,1 29,7 33,3 23,6 29,0 31,6 28,2 32,0 26,5 38,9 37,4 38,2 38,7 33,5 35,1 29,1 30,5 27,7 31,4 21,2 9,2

2006 14,8 23,6 36,7 23,3 29,3 20,1 25,8 28,0 25,8 29,1 24,2 32,7 31,1 35,8 34,7 30,6 32,4 25,4 25,3 23,8 27,7 17,9 6,8

2007 11,2 18,7 33,6 19,0 22,5 12,8 20,0 22,1 21,4 23,1 17,6 28,8 24,3 30,8 31,6 25,0 27,4 22,4 20,4 18,8 23,2 12,8 4,4

2008 9,5 16,8 30,1 20,3 21,0 9,8 13,8 18,9 19,6 16,0 20,9 27,3 23,3 26,3 31,2 23,1 23,5 19,9 18,9 15,1 21,0 11,7 4,3

2009 12,1 20,7 32,9 25,3 25,1 11,4 19,7 24,2 24,4 19,8 22,2 31,7 25,1 27,8 33,8 28,7 28,1 22,4 20,2 20,7 25,8 15,7 7,3

2010 12,3 20,0 30,9 23,8 25,4 11,2 20,0 21,8 24,5 18,9 21,1 31,5 22,0 26,9 31,0 28,3 26,1 22,1 19,5 20,3 26,3 16,6 6,9

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Stopa bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim w końcu marca 2011 r., kształtowała się na poziomie 21,4%, w kraju zaś – 13,1%. W porównaniu do sytuacji sprzed roku, wysokość tego wskaźnika w regionie spadła o 0,2 pkt. proc., natomiast w kraju wzrosła o 0,1 pkt. proc. PoniŜej średniej wojewódzkiej wartość stopy bezrobocia ukształtowała się w 5 powiatach10:
miasto Olsztyn – 8,0%;
powiat iławski – 13,0%;
miasto Elbląg – 17,6%;
powiat giŜycki – 19,8%; 10

Informacja nr 4/2011 o sytuacji na rynku pracy w województwie warmińsko-mazurskim w kwietniu 2011 roku, Wojewódzki Urząd Pracy w Olsztynie, s. 4.

26

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku


powiat nowomiejski – 21,1%. NajwyŜszą stopę bezrobocia, wynoszącą 33,7%, w marcu 2011 r. odnotowano w powiecie piskim. Wysoką wartością tego wskaźnika cechowały się równieŜ powiaty: braniewski – 32,1% i bartoszycki – 31,6%. Wojewódzki Urząd Pracy w Olsztynie, jako osoby o szczególnej sytuacji na wojewódzkim rynku pracy, wyszczególnia11:
osoby bezrobotne do 25 roku Ŝycia;
długotrwale bezrobotne;
osoby bezrobotne bez kwalifikacji zawodowych;
osoby bezrobotne powyŜej 50 roku Ŝycia;
bezrobotne osoby niepełnosprawne. W roku 2010 urzędy pracy w województwie warmińsko-mazurskim pozyskały 52.639 wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej – o 13,7% więcej niŜ w 2009 r. W regionie w ciągu całego 2010 r., na jedną ofertę pracy średniomiesięcznie przypadało 24 bezrobotnych12. Z perspektywy moŜliwości wzrostu gospodarczego w regionie szczególnie istotne jest zwiększenie konkurencyjności województwa oraz pozyskanie inwestorów strategicznych, którzy tworzyliby nowe miejsca pracy. Równie waŜnym zadaniem jest pobudzenie aktywności zawodowej osób bezrobotnych, a takŜe dostosowanie popytu do podaŜy na rynku pracy13.

3.4.

Poziom Ŝycia mieszkańców

Zagadnienie poziomu Ŝycia ludności jest jednym z priorytetowych obszarów w polityce społecznej i w strategiach rozwoju społecznego-gospodarczego. Jest ono bezpośrednio zaleŜne od potencjału gospodarczego i aktywności ekonomicznej województwa, co przekłada się na poziom dochodów mieszkańców regionu. Pomimo ciągłego wzrostu przeciętnego dochodu rozporządzalnego i wydatków na jedną osobę w województwie warmińsko-mazurskim, wielkości te nadal lokują się poniŜej średniej krajowej. Mniejsza wartość przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę oraz mniejsza wartość przeciętnych wydatków w gospodarstwach w regionie przekładają się na niŜszy poziom Ŝycia jego mieszkańców. W analizie poziomu Ŝycia duŜe znaczenie mają równieŜ procesy demograficzne, których tempo zmian w liczbie i strukturze ludności wpływa na zakres i charakter potrzeb społecznych. Poziom Ŝycia mieszkańców województwa moŜna określić na podstawie materialnej sytuacji gospodarstw domowych (m.in. sytuacji mieszkaniowej) oraz niematerialnych aspektów Ŝycia, na które składają się m.in.: ochrona zdrowia, edukacja, kultura czy bezpieczeństwo publiczne (wg analiz GUS). Na potrzeby diagnozy sytuacji w województwie warmińsko-mazurskim w ramach aktualizacji Strategii dokonano analizy wybranych wskaźników w obrębie wymienionych wyŜej obszarów.

11

Ibidem, s. 6-7. Raport nr I z realizacji Strategii Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w województwie warmińskomazurskim do 2020 roku. Stan na koniec 2009 roku, Raport zatwierdzony przez Sejmik Województwa Warmińsko- Mazurskiego Uchwałą Nr XLIV/841/10 z dnia 26 października 2010 r., s. 37. 13 Ibidem, s. 11. 12

27

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Warunki mieszkaniowe Do obszarów działań społecznych, w obrębie których moŜe wystąpić ryzyko wykluczenia społecznego jednostek i grup społecznych w wymiarze bytowym naleŜy między innymi polityka mieszkaniowa. Mieszkalnictwo stanowi istotny element infrastruktury społecznej i jest jednym z kluczowych czynników warunkujących stabilizację społeczną oraz prawidłowy rozwój demograficzny. W tym aspekcie poziom Ŝycia ludności jest kształtowany przez warunki mieszkaniowe – ich zasoby, powierzchnia uŜytkowa oraz wyposaŜenie w instalacje. W latach 2005-2009 w województwie warmińsko-mazurskim przekazano do uŜytku 20.810 lokali mieszkaniowych (przy średniej 32.894 mieszkań w innych województwach w kraju). Dynamika przyrostu liczby mieszkań w latach 2005-2009 w województwie warmińsko-mazurskim wyniosła 4,5%. Przeciętna powierzchnia uŜytkowa mieszkania w województwie w 2009 r. wynosiła 65,9 m² (średnio 70,5 m² w kraju) i wzrosła o 1 m² w stosunku do roku 2005 (o 1,2 m² w kraju). Natomiast przeciętna powierzchnia uŜytkowa mieszkania na 1 osobę w 2009 r. wyniosła 22,1 m² (średnio 24,6 m² w kraju) i wzrosła o 1,3 m² w stosunku do roku 2005 o 1,3 m² (o 1,4 m² w kraju). Z analizy danych moŜna zauwaŜyć, Ŝe potencjał mieszkaniowy w województwie warmińsko-mazurskim od lat kształtuje się na niŜszym poziomie niŜ w kraju, co jest niewątpliwie pochodną sytuacji ekonomicznej mieszkańców regionu. Analizując wskaźniki dotyczące warunków mieszkaniowych moŜna zauwaŜyć, Ŝe w województwie warmińsko-mazurskim występują duŜe dysproporcje między standardem wyposaŜenia mieszkań w miastach i na wsi – odzwierciedla to tendencje krajowe. Szacuje się, Ŝe w 2009 r. w województwie dostęp do bieŜącej wody (wodociągi) miało 99,8% mieszkań w miastach (98,6% w kraju) i 90,6% gospodarstw na wsi (89% w kraju). Ponadto z dostępu do łazienki korzystało średnio 95% mieszkań w miastach (92,4% w kraju) i 76,3% mieszkań na wsi (76,1% w kraju). Podłączenie do centralnego ogrzewania miało 88,6% mieszkań w miastach (84,9% w kraju) oraz 61,8% gospodarstw na wsi (64,8% w kraju). Pod względem wyposaŜenia mieszkań w instalacje (wodociągi, centralne ogrzewanie, łazienki), województwo warmińsko-mazurskie wypada korzystniej w stosunku do średniej wielkości wskaźników dla kraju. Największe dysproporcje na niekorzyść województwa w stosunku do średniej krajowej, występują tylko w wyposaŜeniu mieszkań znajdujących się na terenach wiejskich.

Ochrona zdrowia Przemiany społeczno-demograficzne spowodowane zmniejszaniem się liczby ludności, zmianą struktury wiekowej na skutek spadku dzietności kobiet, wzroście przeciętnej długości Ŝycia oraz przyczyn zgonów, stawiają nowe wyzwania ochronie zdrowia w województwie i w kraju. Kluczowym czynnikiem sprawnego funkcjonowania i adekwatności usług medycznych do potrzeb społecznych jest ich dostępność oraz moŜliwość uzyskania przez kaŜdego mieszkańca odpowiedniej opieki zdrowotnej. Z danych statystycznych GUS wynika, Ŝe w 2009 r. w województwie warmińsko-mazurskim funkcjonowało 37 szpitali (26 publicznych i 11 niepublicznych) przy średniej wielkości dla kraju wynoszącej 47 szpitali na kaŜde województwo. Na jedno łóŜko szpitalne przypadało 236 mieszkańców województwa (średnio w kraju na 1 łóŜko szpitalne przypadało 209 osób). Opiekę zdrowotną w 2009 r. mieszkańcom województwa świadczyło 3.457 lekarzy medycyny, 908 lekarzy dentystów, 9.142 pielęgniarek oraz 1.075 połoŜnych. Poziom kadry medycznej w województwie we wszystkich kategoriach pracowników znajduje się poniŜej średnich wielkości dla kraju (uwzględniając ogólną liczbę mieszkańców). Warto równieŜ zaznaczyć, Ŝe w 2009 r. 18,9% mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego

28

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku było objętych leczeniem szpitalnym, podczas gdy średnia wielkość tego wskaźnika dla kraju wyniosła 21%. Oznacza to, Ŝe na 1.000 mieszkańców regionu z opieki szpitalnej skorzystało 189 osób (średnio w kraju 210 osób). Z częstotliwością wykorzystania infrastruktury i kadry medycznej powiązany jest m.in. stan zdrowia ludności, w ocenie którego pomagają informacje dotyczące umieralności. Analizując przyczyny zgonów moŜna zauwaŜyć, Ŝe największym zagroŜeniem dla Ŝycia ludności województwa są choroby układu krąŜenia (w 2009 r. z tego powodu zmarło 5.484 osób, czyli 41,6% ogółu zgonów), następnie nowotwory (w 2009 r. zmarło 3.497 osób, czyli 26,5% ogółu zgonów) oraz choroby układu oddechowego (w 2009 r. zmarło 1.131 osób, czyli 8,6% ogółu zgonów). Wysoki odsetek umieralności z powodu tych chorób jest wyzwaniem słuŜby zdrowia w województwie, zarówno w zakresie dostosowania infrastruktury do potrzeb leczniczych mieszkańców, jak i zapewnienia kadry medycznej mogącej sprostać nowym wymaganiom.

Edukacja Potrzeby rynku pracy oraz oczekiwania współczesnego społeczeństwa decydują o znaczącej roli edukacji, która powinna być spójna z kierunkami rozwoju gospodarczego oraz potrzebami społecznymi. Korzyści z wysokiego poziomu wykształcenia mieszkańców regionu powinny znajdować odzwierciedlenie w sferze gospodarczej i w sferze poziomu Ŝycia. Dane dotyczące poziomu wykształcenia mieszkańców województwa warmińskomazurskiego uzyskane w ramach Spisu Powszechnego w 2002 r. wskazują, Ŝe 6,9% mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego posiadało wykształcenie wyŜsze, podczas gdy wskaźnik ten dla kraju wyniósł 8,4%. Ponadto wskaźniki te dla osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym i średnim zawodowym były równieŜ niŜsze w stosunku do średnich krajowych (odpowiednio 6,3% w województwie i 7,3% w kraju oraz 15,6% w województwie i 16,7% w kraju). WyŜsze wskaźniki dla województwa odnotowano natomiast w grupach osób z wykształceniem podstawowym ukończonym oraz podstawowym nieukończonym i bez wykształcenia. Powszechność oraz poziom kształcenia mieszkańców województwa moŜna zmierzyć za pomocą współczynnika skolaryzacji brutto14 dla wszystkich poziomów kształcenia. Tabela 6. Współczynnik skolaryzacji brutto w Polsce i w województwie warmińsko-mazurskim w 2009 r. zasadnicze szkoły szkoły szkoły licea szkoły zawodowe policealne gimnazja podstazawodowe ogólnokształcące i ogólnozawodowe (wiek 19-21 (wiek 16-18 wowe (wiek 16-18 lat) (wiek 16-18 lat) lat) lat)

POLSKA woj. warmińsko -mazurskie

98,68

100,78

15,84

56,75

43,93

17,10

98,58

101,96

17,43

54,60

41,76

16,54

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Analiza wskaźnika skolaryzacji brutto ukazuje dysproporcje w zakresie edukacji na średnim poziomie kształcenia pomiędzy województwem a średnimi wielkościami

14

Relacja liczby osób uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezaleŜnie od wieku) do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania (www.stat.gov.pl).

29

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku dla kraju. ZauwaŜyć moŜna mniejsze zainteresowanie mieszkańców regionu uzyskiwaniem kształcenia przygotowującego do podjęcia zawodu lub rozpoczęcia nauki na uczelni wyŜszej. W 2009 r. w województwie warmińsko-mazurskim funkcjonowało 10 uczelni wyŜszych15 (publicznych i niepublicznych), na których studiowało łącznie 52.420 osób, a ukończyło 15.456 absolwentów. Dorośli mieszkańcy regionu mogli kontynuować naukę, podnosić i doskonalić swoje kwalifikacje oraz kompetencje zawodowe w ramach kształcenia ustawicznego. Udział osób z województwa w wieku 25-64 lata uczących się i dokształcających w stosunku do ludności ogółem w tej samej grupie wieku w 2009 r. wyniósł 4,4% i był o 0,3% niŜszy od średniej krajowej. NaleŜy jednocześnie zaznaczyć, Ŝe wzrósł on w latach 2005-2009 o 0,8%, podczas gdy w tym samym okresie wskaźnik ten dla kraju zmalał o 0,1%. Sytuacja społeczno-gospodarcza w regionie w znacznym stopniu warunkowana jest poziomem wykształcenia jego mieszkańców. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego i wyŜszego oraz usprawnienia funkcjonowania systemu kształcenia ustawicznego oraz doskonalenia zawodowego mieszkańców regionu, przyczynia się do wzrostu poziomu ich kwalifikacji zawodowych i tworzy moŜliwości trwałego rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego.

Kultura Czynne uczestnictwo w kulturze jest miarą poziomu i jakości Ŝycia oraz rozwoju społecznego mieszkańców regionu. Uczestnictwo w kulturze jest uzaleŜnione od moŜliwości korzystania z usług oferowanych przez instytucje upowszechniające kulturę w regionie, a takŜe od poziomu wykształcenia i wysokości dochodów mieszkańców. Wpływ na skalę uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych ma stan liczebny instytucji, organizacji i innych podmiotów kultury oraz ilość i jakość oferty kulturalnej. W 2009 r. w województwie warmińsko-mazurskim funkcjonowało 146 instytucji kultury (o 13 więcej niŜ w roku 2005), które zorganizowały 10.931 imprez (w tym masowych) i wydarzeń kulturalnych. Wskaźnik liczby uczestników imprez tego typu wyniósł 991 osób na 1.000 mieszkańców regionu (902 osoby na 1.000 mieszkańców w skali kraju). Natomiast wskaźnik liczby uczestników imprez i wydarzeń kulturalnych w teatrach i instytucjach muzycznych w województwie na 1.000 mieszkańców wyniósł 130 osób (175 w kraju). W 2009 r. w województwie funkcjonowała jedna filharmonia (Filharmonia WarmińskoMazurska im. Feliksa Nowowiejskiego w Olsztynie) oraz trzy teatry (Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie, Teatr im. Aleksandra Sewruka w Elblągu oraz Olsztyński Teatr Lalek). Do waŜnego składnika infrastruktury kulturalnej w województwie naleŜą równieŜ biblioteki. W 2009 r. w regionie funkcjonowało 319 bibliotek i ich filii (o 27 mniej w stosunku do roku 2005) oraz 134 punkty biblioteczne (o 11 mniej w stosunku do roku 2005). Liczba czytelników w ciągu roku 2009 wyniosła 231.736 osób, co stanowiło 16,2% mieszkańców województwa. W kraju wskaźnik ten wyniósł 17,2%. NaleŜy jednocześnie zaznaczyć, Ŝe wskaźnik ten systematycznie maleje. W 2005 r. wyniósł on zarówno dla województwa, jak i dla kraju 19,2%. Szybszą dynamikę jego spadku obserwuje się jednak w województwie warmińsko-mazurskim.

15

Uczelnie wyŜsze w województwie: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyńska Szkoła WyŜsza im. Józefa Rusieckiego, Olsztyńska WyŜsza Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego, WyŜsza Szkoła Informatyki i Ekonomii Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Olsztynie, Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna, Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa w Elblągu, WyŜsza Szkoła Pedagogiczna TWP Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych w Olsztynie, WyŜsza Szkoła Policji w Szczytnie, Wszechnica Mazurska w Olecku, Prywatna WyŜsza Szkoła Zawodowa w GiŜycku.

30

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Potencjał gospodarczy województwa przekładający się na warunki ekonomiczne podmiotów kultury, a takŜe moŜliwości finansowe mieszkańców regionu oraz ich poziom wykształcenia, warunkują stopień zaspokajania potrzeb kulturalnych. Słaba kondycja ekonomiczna regionu znajduje odzwierciedlenie zarówno w niskim poziomie zaspokajania tych potrzeb, jak i mniejszej konkurencyjności kulturalnej województwa.

Bezpieczeństwo publiczne Do podstawowych elementów określających poziom Ŝycia mieszkańców województwa zaliczyć naleŜy poczucie bezpieczeństwa, które warunkowane jest istniejącymi zagroŜeniami oraz efektywnością działań instytucji powołanych do niwelowania zagroŜeń. Analiza zagadnienia bezpieczeństwa w regionie obejmuje przede wszystkim kwestie związane z przestępczością w województwie. Według danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie w 2010 r. w województwie warmińsko-mazurskim odnotowano łącznie 37.666 przestępstw stwierdzonych w zakończonych postępowaniach przygotowawczych. Liczba ta zmniejszyła się z poziomu 50.234 w 2005 r. o 25%. Największą grupę wśród przestępstw stwierdzonych w 2010 r. stanowiły przestępstwa kryminalne – 69,8%, kradzieŜe (w tym kradzieŜe z włamaniem, kradzieŜe cudzej rzeczy i kradzieŜe poprzez włamanie do samochodu) – 33,7% , przestępstwa o charakterze gospodarczym – 10,1%. ZagroŜenie przestępczością mierzone liczbą stwierdzonych przestępstw na 1.000 ludności w 2010 r. w województwie warmińskomazurskim ukształtowało się na poziomie 26,4% (30,1% w kraju). Analiza przekrojowa danych za lata 2005-2010 wskazuje, Ŝe skala przestępczości w regionie systematycznie się zmniejsza. Skuteczność walki z przestępczością jest czynnikiem mającym istotny wpływ na poczucie bezpieczeństwa mieszkańców województwa. Według GUS wskaźnik wykrywalności przestępstw w regionie w 2009 r.16 wyniósł 71,6% i był wyŜszy od średniej wielkości dla kraju wynoszącej 67,1%. Ponadto w ramach cyklicznych badań ankietowych pt. „Polskie badanie przestępczości (PBP). Profil obszarów działania komend wojewódzkich i Komendy Stołecznej Policji” dotyczących postrzegania i oceny pracy policji, monitorowany jest poziom poczucia bezpieczeństwa mieszkańców wszystkich województw w kraju. Z badania przeprowadzonego w 2009 r. wynika, Ŝe z pracy policji w województwie warmińsko-mazurskim zadowolonych było 72,5% mieszkańców regionu (70% w kraju). Z uwagi na stałe dąŜenie do polepszania warunków i poziomu Ŝycia mieszkańców województwa, naleŜy dołoŜyć wszelkich starań, aby podtrzymywać pozytywne procesy zachodzące w obszarze bezpieczeństwa publicznego. W nowoczesnej gospodarce rynkowej jednym z najistotniejszych czynników rozwoju województwa jest jego potencjał społeczno-gospodarczy oraz aktywność ekonomiczna poszczególnych osób i grup. Czynniki te odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu jakości i poziomu Ŝycia mieszkańców, którego istotą jest zapewnienie moŜliwości zaspokajania indywidualnych i społecznych potrzeb (materialnych i niematerialnych) oraz realizacji aspiracji Ŝyciowych przez tworzenie warunków do pracy i nauki, dostęp do dóbr kultury, ochronę zdrowia oraz poczucie bezpieczeństwa. Zagadnienia te wchodzą w obszar polityki społecznej kształtowanej równieŜ na poziomie wojewódzkim, która ma na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu Ŝycia osobom, rodzinom, grupom społecznym oraz niedopuszczenie do ich wykluczenia społecznego, jak równieŜ stwarzanie mieszkańcom województwa warunków nie tylko do przetrwania i trwania, ale przede wszystkim do rozwoju. 16

Statystyki za rok 2010 nie były dostępne na stronie GUS w chwili opracowania materiału.

31

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Motywem aktywności podmiotów odpowiedzialnych za kreowanie polityki społecznej powinny być nie tylko problemy społeczne, lecz dąŜenie do rozwoju społecznego i gospodarczego, który zapobiega powstawaniu tego typu zagroŜeń.

32

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

4. DIAGNOZA OBSZARU POLITYKI W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM 4.1.

SPOŁECZNEJ

Pomoc społeczna w województwie warmińsko-mazurskim 4.1.1.

Uwagi ogólne

Zadania związane z realizacją działań na rzecz osób zagroŜonych marginalizacją społeczną oraz wykluczonych społecznie są w Polsce uregulowane przez ustawy oraz indywidualne uchwały, podejmowane na poziomie gminy, powiatu oraz województwa. Wśród nich najistotniejszym aktem prawnym jest ustawa o pomocy społecznej. Konsekwencją podejmowanych reform i zmian, jakie przyjęto w realizowaniu polityki społecznej kraju na przestrzeni ostatnich lat oraz poprzez dostosowywanie polskiego prawodawstwa do standardów unijnych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, było opracowanie jednolitego tekstu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Zgodnie z rozumieniem ww. ustawy pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umoŜliwienie osobom i rodzinom przezwycięŜanie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i moŜliwości (art. 2 ust. 1). Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi (art. 2 ust. 2). Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokajania niezbędnych potrzeb i umoŜliwia im Ŝycie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest podejmowanie działań zmierzających do Ŝyciowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. NaleŜy podkreślić, iŜ zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej, osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji Ŝyciowej. Istotne znaczenie dla obszaru polityki społecznej miało wejście w Ŝycie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, której załoŜeniem jest zreformowanie systemu opieki nad dziećmi pozbawionymi opieki rodziców oraz pomoc rodzinom niewydolnym wychowawczo.

4.1.2. Struktura organizacyjna pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim Zadania pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim realizowane są przez jednostki wszystkich szczebli samorządu terytorialnego, a takŜe administrację rządową. Zalicza się do nich:
na poziomie gminy – 116 ośrodków pomocy społecznej,
na poziomie powiatu – 19 powiatowych centrów pomocy rodzinie i 2 miejskie ośrodki pomocy społecznej w Olsztynie i Elblągu, realizujące zadania powiatów,
na poziomie województwa: - ze strony administracji samorządowej – Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa WarmińskoMazurskiego w Olsztynie,

33

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku -

ze strony administracji rządowej – Wydział Polityki Społecznej WarmińskoMazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie. WaŜnym elementem wsparcia społecznego są organizacje pozarządowe17, nazywane równieŜ „trzecim sektorem”, które wspomagają publiczne i niepubliczne instytucje pomocy i integracji społecznej w ich ustawowych działaniach. Przyczyniają się one do realizacji zadań polityki społecznej, które mogą być im zlecane w drodze otwartego konkursu ofert, ogłaszanego przez samorządy terytorialne na kaŜdym poziomie, a takŜe Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Wojewodę.

4.1.3.

Infrastruktura pomocy społecznej

Zadaniem pomocy społecznej jest, między innymi, tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy społecznej, w tym niezbędnej infrastruktury socjalnej. W systemie pomocy społecznej winny funkcjonować instytucje i placówki, umoŜliwiające pełną realizację zadań, wynikających z ustawy. Oferowana pomoc będzie wówczas profesjonalna i kompleksowa. W ostatnich latach moŜna zaobserwować wzrost liczby placówek świadczących pomoc instytucjonalną mieszkańcom województwa warmińsko-mazurskiego, jak równieŜ dostępnych w nich miejsc. W latach 2005-2010 infrastruktura socjalna w województwie systematycznie się rozwijała. Stale zwiększająca się liczba placówek świadczących pomoc mieszkańcom województwa warmińsko-mazurskiego w róŜnym zakresie jest odpowiedzią na zmieniające się zapotrzebowanie poszczególnych grup ludności na usługi np. zwiększanie się liczby domów pomocy społecznej, w tym dla osób w podeszłym wieku i dla osób przewlekle somatycznie chorych wynika z faktu starzenia się polskiego społeczeństwa. Na uwagę zasługuje równieŜ fakt dynamicznego wzrostu liczby środowiskowych domów samopomocy oraz miejsc w tych placówkach. Podstawową infrastrukturę pomocy społecznej województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2005-2010 przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 7. Infrastruktura pomocy społecznej województwa w poszczególnych latach

Typ placówki domy pomocy społecznej

38 + 3 filie

2006

2007

38 38 + 3 filie + 3 filie

2008

2009

2010

41 +2 filie

41 +2 filie

41 +2 filie

3.587

3.495

3.495

3.534

3.525

3.529

placówki zapewniające opiekę całodobową osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku (działalność gospodarcza, zgodnie z art. 67 ust.1 ustawy o pomocy społecznej, prowadzona po uzyskaniu zezwolenia wojewody)

1

1

1

5

6

7

Liczba miejsc

40

40

40

127

187

187

0

0

0

0

3

4

Liczba miejsc

rodzinne domy pomocy 17

2005

Szczegółowe informacje na temat organizacji pozarządowych zawarto w rozdziale 4.3.

34

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Typ placówki

2005

2006

2007

2008

Liczba miejsc

dzienne domy pomocy

Liczba miejsc

2010

13

18

21

22

22

22

22

22

840

910

900

890

925

955

25 +3 filie

26 +3 filie

28 +3 filie

38 + 4 filie

42 +4 filie

45 +4 filie

1.012

1.098

1.168

1.644

1.778

2.005

Liczba miejsc

środowiskowe domy samopomocy

2009

Źródło: Opracowanie własne według stanu na dzień 31 grudnia danego roku

Liczbę miejsc w ponadgminnych domach pomocy społecznej, z uwzględnieniem typu domu, według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 8. Liczba miejsc w ponadgminnych domach pomocy społecznej według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r.

Typ domu pomocy społecznej

Liczba miejsc

Domy przeznaczone dla osób w podeszłym wieku

452

Domy przeznaczone dla osób przewlekle somatycznie chorych

384

Domy przeznaczone dla osób przewlekle psychicznie chorych

991

Dom przeznaczony dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie Domy przeznaczone dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnych intelektualnie Domy przeznaczone dla osób niepełnosprawnych fizycznie Domy przeznaczone dla osób w podeszłym wieku oraz przewlekle somatycznie chorych Domy przeznaczone dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnych intelektualnie z odziałem dla dorosłych

736

Razem:

222 90 564 90

3.529

Źródło: Dane z zasobów własnych

Liczbę osób oczekujących na umieszczenie w domu pomocy społecznej na podstawie wydanej decyzji o skierowaniu według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 9. Liczba osób oczekujących na umieszczenie w DPS według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r.

Liczba osób oczekujących na umieszczenie w DPS

Typ domu pomocy społecznej DPS dla osób w podeszłym wieku

62

DPS dla osób przewlekle somatycznie chorych DPS dla osób przewlekle psychicznie chorych DPS dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie

199 69 14

35

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Liczba osób oczekujących na umieszczenie w DPS

Typ domu pomocy społecznej DPS dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnych intelektualnie DPS dla osób niepełnosprawnych fizycznie Rodzinne Domy Pomocy Społecznej

5 26 0

Źródło: Dane z zasobów własnych

4.1.4.

Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej

W latach 2005-2009 nastąpił wzrost liczby osób zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych pomocy i integracji społecznej na Warmii i Mazurach o 17,68% (z 5.609 osób zatrudnionych w 2005 r. do 6.601 w 2009 r.; wzrost o 992 osoby). PoniŜsza tabela przedstawia zatrudnienie w wybranych jednostkach organizacyjnych pomocy i integracji społecznej w województwie w latach 2005-2009. Tabela 10. Zatrudnienie w wybranych jednostkach organizacyjnych pomocy i integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim

Placówka Liczba osób zatrudnionych w jednostkach pomocy i integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim ogółem

2005

2006

2007

2008

2009

5.507

5.700

6.022

6.077

6.394

2.087 197 2.104 10 10 724 26 227 122

2.216 218 2.105 11 6 751 29 256 108

2.339 226 2.175 11 19 793 28 325 106

2.465 241 2.222 10 15 705 35 276 108

2.627 258 2.207 9 15 731 27 410 110

w tym:

Ośrodki pomocy społecznej Powiatowe centra pomocy rodzinie Domy pomocy społecznej Placówki specjalistycznego poradnictwa Ośrodki interwencji kryzysowej Placówki opiekuńczo-wychowawcze Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze Środowiskowe domy samopomocy Dzienne domy pomocy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03

Spośród ogółu kadry zatrudnionej w jednostkach organizacyjnych pomocy i integracji społecznej, pracownik socjalny to zawód, w którego zakresie leŜy działalność w środowiskach rodzinnych i społecznych tam, gdzie znajdują się jednostki wymagające pomocy. Kształtowanie się zatrudnienia pracowników socjalnych w województwie warmińsko-mazurskim przedstawiają poniŜsze tabele.

36

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 11. Zatrudnienie pracowników socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 w tym: z tego: % pracowników Liczba socjalnych pracowników st. specjalista st. pracopracujący w stosunku Lata socjalnych specjalista pracownik pracy wnik w rejonach do ogólnej liczby zatrudnionych pracy socjalny socjalnej socjalny opiekuńczych zatrudnionych w OPS ogółem socjalnej w OPS

2005 2006 2007 2008 2009

700 697 732 790 835

27 19 24 29 51

140 145 184 204 245

309 317 294 282 234

224 216 230 275 304

596 615 645 688 697

33,54 31,45 31,3 32,05 31,79

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03 Tabela 12. Zatrudnienie pracowników socjalnych w powiatowych centrach pomocy rodzinie w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 Liczba w tym: pracowników % pracowników socjalnych socjalnych st. Lata w stosunku do ogólnej liczby specjalista st. zatrudnionych specjalista pracownik zatrudnionych w PCPR pracy pracownik w PCPR pracy socjalny socjalnej socjalny ogółem socjalnej

54 64 59 58 66

2005 2006 2007 2008 2009

9 8 5 5 12

7 8 6 8 5

1 3 8 5 3

37 45 40 40 46

27,41 29,36 26,11 24,07 25,58

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03

Obserwowany wzrost zatrudnienia w jednostkach pomocy i integracji społecznej wiąŜe się głównie z rozwojem bazy pomocy społecznej w województwie, a takŜe zwiększaniem zatrudnienia w juŜ istniejących jednostkach pomocowych. Z uwagi na proces realizacji przez ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie projektów systemowych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 zaistniała równieŜ moŜliwość finansowania ze środków EFS uzupełnienia kadr pomocy społecznej w województwie.

4.1.5.

Środki finansowe przeznaczone na realizację zadań pomocy społecznej

Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej gminy i powiaty realizują zadania własne i zlecone z zakresu administracji rządowej w obszarze pomocy społecznej. Pomoc społeczna jest finansowana ze środków budŜetów gmin i budŜetów powiatów z części dotacyjnej na realizację zadań własnych oraz z budŜetu państwa – na realizację i obsługę zadań zleconych. Od 2005 r. stale wzrastała wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację zadań pomocy społecznej w gminach i powiatach na terenie województwa W roku 2009 kwota ta wyniosła łącznie warmińsko-mazurskiego. 230.366.086 zł, czyli o 86.959.427 zł więcej niŜ w roku 2005 (wzrost o 60,64%).

37

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 13. Wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację zadań własnych i zleconych przez gminy i powiaty województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2005-2009

Powiaty

Gminy

Lata

2005

Kwota świadczeń w zł przeznaczona 89.287.068 na realizację zadań własnych Kwota świadczeń w zł przeznaczona 30.492.053 na realizację zadań zleconych Kwota świadczeń w zł przeznaczona 23.627.538 na realizację zadań własnych Kwota świadczeń w zł przeznaczona 0 na realizację zadań zleconych

2006

2007

2008

2009

112.202.813

110.998.689

125.850.382

157.729.839

51.035.541

39.612.134

38.348.481

41.278.320

25.676.139

28.250.974

29.871.524

31.342.889

0

3.525

18.509

15.038

Razem: 143.406.659 188.914.493 178.865.322 194.088.896 230.366.086 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03

W ostatnich latach (od 2004 r.) moŜna zauwaŜyć stopniowe przesuwanie cięŜaru źródła finansowania przyznawanych świadczeń z systemu pomocy społecznej z zadań zleconych na zadania własne gmin. Jest to przyczyną wzrostu środków wypłaconych przez gminy województwa warmińsko-mazurskiego na świadczenia z katalogu zadań własnych. Poziom pomocy oferowanej mieszkańcom zaleŜy, z jednej strony od zasobności lokalnych budŜetów, a z drugiej od priorytetów gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych. Wartość świadczeń pomocy społecznej na 1 mieszkańca w roku 2009 w Polsce wyniosła 76,4 zł. NajniŜsza była w województwie małopolskim – 54,7 zł, a najwyŜsza – w województwie warmińsko-mazurskim, wynosząc 123 zł (rysunek poniŜej)18.

18

ZróŜnicowanie przestrzenne pomocy społecznej na tle ubóstwa w Polsce, Urząd Statystyczny w Krakowie, s. 1.

38

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Rysunek 4. Wartość świadczeń pomocy społecznej na 1 mieszkańca w 2009 r.

76,4 zł. Pomorskie

WarmińskoMazurskie

83,0

ZachodnioPomorskie

123,0

KujawskoPomorskie

102,

Podlaskie

96,7 Lubuskie

88,3

Mazowieckie

Wielkopolskie

66,9

68,7

99,9

Łódzkie

W złotych

77,3

91,2 – 123,0 (4)

Lubelskie

78,6

Dolnośląskie

Świętokrzyskie Opolskie

69,4

78,7 – 91,1 (4) 68,8 – 78,6 (4)

Śląskie

73,3

91,1 Podkarpackie

60,2 Małopolskie

78,7

54,7

54,7 – 68,7 (4) Źródło: Urząd Statystyczny w Krakowie19

4.1.6.

Powody udzielania świadczeń z systemu pomocy społecznej w województwie

Głównym celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych, podstawowych potrzeb Ŝyciowych osób i rodzin oraz umoŜliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Analizując wskaźniki dotyczące pomocy społecznej w Polsce moŜna zauwaŜyć, Ŝe województwo warmińsko-mazurskie wyróŜnia największa liczba klientów pomocy społecznej. W porównaniu z 2005 r. wskaźnik liczby osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców obniŜył się do 926,5 (w 2005 r. wynosił 1.062,3), jednak nadal pozostaje na najwyŜszym poziomie w kraju i jest prawie dwukrotnie wyŜszy od średniej wartości krajowej, wynoszącej w 2009 r. 545,9 osób (tabela poniŜej).

19

Opracowano na podstawie sprawozdań resortowych MPiPS-03 w zakresie korzystających z pomocy społecznej w gminie oraz Banku Danych Lokalnych GUS.

39

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Tabela 14. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności

Jednostka terytorialna Polska łódzkie mazowieckie małopolskie śląskie lubelskie podkarpackie podlaskie świętokrzyskie lubuskie wielkopolskie zachodniopomorskie dolnośląskie opolskie kujawsko-pomorskie pomorskie warmińsko-mazurskie

Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności 2005 2006 2007 2008 2009 674,7 738,4 620,8 551,3 545,9 654,3 734,8 632,6 545,4 539,5 592,5 703,8 524,7 475,1 458,8 511,4 562,2 480,8 436,9 436,7 501,3 520,8 463,0 401,4 393,8 697,3 901,2 686,3 613,4 593,5 788,5 834,3 735,1 701,1 691,5 666,0 928,7 689,2 637,1 658,2 868,6 922,8 806,8 676,0 668,9 986,8 1 040,6 846,6 750,5 730,1 590,9 616,1 528,5 469,8 472,3 818,3 830,8 737,5 656,9 646,2 625,6 649,6 551,3 476,8 477,3 558,4 548,8 487,8 404,5 417,6 971,1 1 074,4 864,2 761,5 759,1 728,4 733,3 675,6 585,3 580,7 1.062,3 1.078,2 1.013,8 920,1 926,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Na przestrzeni lat 2005-2009 moŜna było zaobserwować zmienne tendencje dotyczące liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w województwie warmińskomazurskim. Tabela 15. Liczba rodzin i osób korzystających z róŜnych rodzajów świadczeń z systemu pomocy społecznej (bez względu na rodzaj, formę i źródło finansowania) w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009

Lata

Liczba ludności w województwie (ogółem)

Liczba rodzin, którym udzielono pomocy

Liczba osób w rodzinach, którym udzielono pomocy

2005 2006 2007 2008 2009

1.428.601 1.426.883 1.426.155 1.427.073 1.427.118

85.198 88.304 83.452 77.749 80.376

278.005 279.594 257.430 230.985 232.103

% ludności pobierającej świadczenie w stosunku do ogólnej liczby ludności w województwie 19,46 19,59 18,05 16,19 16,26

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03

Na przestrzeni lat 2005-2008 liczba osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej miała tendencję malejącą, by w roku 2009 znowu wzrosnąć (o 0,48% w stosunku do roku 2008). 40

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Realny wpływ na stopniowe zmniejszanie się liczby osób korzystających z pomocy społecznej w latach 2005-2008 miało wdraŜanie w regionie polityki aktywnej integracji społecznej oraz prowadzenie przez instytucje pomocy społecznej aktywnych form wsparcia skierowanych do osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym. Wpływ na powyŜszy proces miała takŜe korzystna w owym czasie koniunktura gospodarcza, co sprzyjało powstawaniu nowych miejsc pracy i zmniejszaniu się stopy bezrobocia w województwie (wg danych BDL GUS wyniosła: 2001 r. – 23,5%, 2003 r. – 24,0%, 2007 r. – 18,7%, 2008 r. – 16,8%.). W 2009 r. stopa bezrobocia wynosząca w regionie 20,7%, w odniesieniu do 2008 r., zwiększyła się o 3,9 pkt proc. i była prawie 2-krotnie większa niŜ w kraju, gdzie wartość tego wskaźnika wynosiła 11,9%. MoŜna przypuszczać, Ŝe powodem tego wzrostu była trudna sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego, wywołanego światowym kryzysem finansowym w 2008 r. Jego skutki, w postaci zwolnień pracowników z zakładów pracy na podstawie wcześniej zgłaszanych przez pracodawców zwolnień grupowych i zmniejszenia się liczby ofert pracy, dotknęły w roku 2009 województwo warmińsko-mazurskie20. Powody udzielania osobom i rodzinom świadczeń z pomocy społecznej określone zostały w ustawie o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Tabela 16. Procent osób, którym udzielono pomocy, w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2005-2009, z podziałem na powody przyznania pomocy

Powody udzielenia świadczeń z systemu pomocy społecznej 21 ubóstwo sieroctwo bezdomność potrzeba ochrony macierzyństwa bezrobocie niepełnosprawność długotrwała lub cięŜka choroba bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego przemoc w rodzinie potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi alkoholizm narkomania trudności w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego brak umiejętności w przystosowaniu do Ŝycia młodzieŜy opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy zdarzenie losowe 20

2005

2006

2007

2008

2009

9,68 0,03 0,10 1,62 12,47 3,40 2,59

9,25 0,02 0,10 1,65 11,99 3,79 2,73

8,45 0,02 0,10 1,41 10,95 3,91 3,04

7,25 0,02 0,09 2,17 9,29 3,85 3,05

7,66 0,01 0,11 2,40 9,37 3,77 3,00

4,66

4,92

4,88

4,30

3,95

0,23 0,92 0,04

0,31 0,97 0,04

0,24 0,86 0,03

0,21 0,02 0,77 0,03

0,21 0,00 1,21 0,02

0,09

0,09

0,10

0,09

0,11

0,01

0,01

0,02

0,02

0,02

0,00

0,00

0,00

0,00

0,01

0,07

0,06

0,10

0,08

0,07

Szczegółowe informacje na temat bezrobocia znajdują się w rozdziale dot. rynku pracy. Ubóstwo nie występuje jako samodzielna przesłanka udzielania pomocy społecznej. Łącznie z ubóstwem musi wystąpić inna przesłanka udzielania świadczeń, określona w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.).

21

41

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku sytuacja kryzysowa klęska Ŝywiołowa lub ekologiczna

0,09 0,00

0,14 0,00

0,18 0,01

0,12 0,00

0,12 0,03

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03 Tabela 17. Procent osób, którym udzielono pomocy, w stosunku do ogólnej liczby osób, objętych pomocą społeczną w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009, z podziałem na powody przyznania pomocy

Powody udzielenia świadczeń z systemu pomocy społecznej ubóstwo sieroctwo bezdomność potrzeba ochrony macierzyństwa bezrobocie niepełnosprawność długotrwała lub cięŜka choroba bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego przemoc w rodzinie potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi alkoholizm narkomania trudności w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego brak umiejętności w przystosowaniu do Ŝycia młodzieŜy opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy zdarzenie losowe sytuacja kryzysowa klęska Ŝywiołowa lub ekologiczna

2005

2006

2007

2008

2009

49,74 0,13 0,49 8,32 64,07 17,48 13,30

47,22 0,11 0,50 8,43 61,21 19,36 13,93

46,82 0,11 0,55 7,83 60,64 21,63 16,86

44,82 0,09 0,57 13,39 57,37 23,77 18,85

47,10 0,09 0,66 14,76 57,64 23,21 18,44

23,96

25,11

27,03

26,55

24,29

1,19 4,75 0,19

1,60 4,95 0,20

1,31 4,79 0,15

1,28 0,11 4,78 0,17

1,31 0 7,43 0,14

0,49

0,48

0,54

0,58

0,69

0,07

0,07

0,10

0,11

0,12

0,00

0,00

0,00

0,00

0,04

0,35 0,44 0,00

0,30 0,69 0,00

0,58 1,02 0,08

0,46 0,71 0,00

0,43 0,71 0,16

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03

Do dominujących powodów przyznawania pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 naleŜały: bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego.

4.1.7.

Opieka nad dzieckiem i rodziną

W ramach pomocy społecznej realizowane są równieŜ zadania związane z opieką nad dzieckiem i rodziną. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców oraz dzieciom niedostosowanym społecznie, następuje w szczególności poprzez:
organizowanie opieki w rodzinach zastępczych,
zapewnienie opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (całodobowych i placówkach wsparcia dziennego).

42

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Tabela 18. Kształtowanie się liczby rodzin zastępczych w województwie warmińsko-mazurskim

Liczba rodzin zastępczych

2005

2006

2007

2008

2009

Ogółem

2.193

2.320

2.390

2.396

2.454

Liczba dzieci umieszczonych

3.165

3.391

3.588

3.614

3.731

1.941 2.580 224 391 36

1.998 2.678 268 440 61

2.051 2.805 275 466 71

2.039 2.742 272 463 95

2.103 2.790 247 416 112

201

280

339

440

544

17 79 0 0 19 125

34 148 0 0 25 134

49 197 1 1 23 148

68 302 2 2 25 136

77 373 4 7 31 171

w tym: 1. Rodziny spokrewnione z dzieckiem 1.1 Liczba dzieci umieszczonych 2. Rodziny niespokrewnione z dzieckiem 2.1 Liczba dzieci umieszczonych 3. Rodziny zawodowe niespokrewnione z dzieckiem 3.1 Liczba dzieci umieszczonych w tym: a) wielodzietne Liczba dzieci umieszczonych b) specjalistyczne Liczba dzieci umieszczonych c) o charakterze pogotowia rodzinnego Liczba dzieci umieszczonych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03 Tabela 19. Liczba całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych w latach 2005-2010

Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze a) socjalizacyjne *) b) wielofunkcyjne *) c) rodzinne d) interwencyjne

2005

2006

2007

2008

2009

2010

20

21

22

22

14

14

-

-

1

2

12

12

21 -

19 -

15 4

14 3

10 1

10 1

Źródło: Dane z zasobów własnych *) Uwaga: w związku ze zmieniającymi się przepisami część placówek socjalizacyjnych (domów dziecka) stopniowo przekształcała się w placówki wielofunkcyjne, które aktualnie pełnią 3 funkcje: opieki całodobowej, wsparcia dziennego (świetlice) oraz zadania z interwencji kryzysowej.

Wszelkie działania związane z przysposabianiem i umieszczaniem dzieci w rodzinach zastępczych, a takŜe podejmowanie współpracy z rodziną naturalną, zastępczą i przysposabiającą w zakresie opieki nad dzieckiem i jego wychowaniem, jak równieŜ wspieranie rodzin w wykonywaniu przez nie funkcji opiekuńczo-wychowawczych do końca 2011 r. realizują ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. Do ich zadań naleŜy równieŜ pozyskiwanie, szkolenie oraz kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do przysposobienia dziecka lub pełnienia roli rodziny zastępczej, a takŜe pozyskiwanie oraz gromadzenie informacji o dzieciach, które mogą być przysposobione. Ponadto zajmują się one wspieraniem psychologiczno-pedagogicznym osób prowadzących rodziny zastępcze, a takŜe terapią rodzinną dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczowychowawczych. W związku z wejściem w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2012 r. ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej powołane zostaną ośrodki adopcyjne prowadzone przez Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

43

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 20. Liczba ośrodków adopcyjno-opiekuńczych w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2010

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

Ogółem

2005 2006 2007 2008 2009 2010

7 7 7 7 7 8

Źródło: Dane z zasobów własnych na dzień 31 grudnia danego roku

Z uwagi na stale zwiększającą się liczbę dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej umieszczanych w zastępczych formach opieki, naleŜy rozwijać rodzinne formy opieki zastępczej, szczególnie rodzinne domy dziecka i zawodowe rodziny zastępcze – oferują one bowiem dzieciom wyŜszą jakość usługi opiekuńczej niŜ całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze. Istotnym zadaniem stojącym przed pomocą społeczną jest tworzenie i rozwijanie sieci placówek działających na rzecz osób starszych, zarówno wsparcia dziennego, jak i całodobowych, w tym: domów pomocy społecznej, rodzinnych domów pomocy, placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i w podeszłym wieku, prowadzonym w formie działalności gospodarczej zgodnie z zapisami ustawy o pomocy społecznej.

44

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

4.2.

Problemy społeczne województwa w ujęciu polityki społecznej 4.2.1.

Ubóstwo

Zjawisko ubóstwa jest warunkowane ekonomiczno-społecznie i psychologicznie. Niedostatek środków materialnych przekładający się na ograniczenia w zaspokajaniu potrzeb jednostki silnie oddziałuje na pozaekonomiczne aspekty Ŝycia. Jego zasięg, przyczyny, konsekwencje i sposoby przeciwdziałania stanowią jedno z kluczowych wyzwań w sferze polityki społecznej. Analizując zjawisko ubóstwa w Polsce w oparciu o wyznaczony poziom dochodów zwany granicą ubóstwa (relatywna i ustawowa granica ubóstwa oraz minimum egzystencji) moŜna zauwaŜyć terytorialne zróŜnicowanie jego zasięgu. Województwo warmińskomazurskie jest regionem o jednym z najwyŜszych poziomów niedostatku. Wykres 7. Procent osób w gospodarstwach domowych Ŝyjących poniŜej minimum egzystencji, relatywnej granicy ubóstwa i ustawowej granicy ubóstwa w Polsce i w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 30 25,3 24,8 24,4 24,5

25

25,1 21,3

20,5 20

15

18,8

15,1 14,6 12,3

14,7

13,3 10,6

10

20,1

18,1 17,7 18,1 17,3 17,6 17,3

10,6 9,4

7,8

7,9 6,6

5,6

10,1 8,3

5,7

5

0 2005 2006 2007 2008 2009 2005 2006 2007 2008 2009 2005 2006 2007 2008 2009 minimum egzystencji

relatywna granica ubóstwa Polska

ustawowa granica ubóstwa

woj. warmińsko-mazurskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL

Pomimo zmniejszania się skali problemu ubóstwa zarówno na poziomie krajowym, jak i wojewódzkim, moŜna zauwaŜyć znaczną dysproporcję tego zjawiska w obu wymiarach. Skala tego problemu determinuje wielkość wsparcia pomocy społecznej. Ubóstwo jest jednym z głównych powodów udzielania świadczeń z systemu pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim22.

22

Ubóstwo nie występuje jako samodzielna przesłanka udzielania pomocy społecznej. Łącznie z ubóstwem musi wystąpić inna przesłanka udzielania świadczeń, określona w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2009 nr 175, poz. 1362, ze zm.).

45

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 21. Liczba osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa w latach 20052010 w województwie warmińsko-mazurskim

lata

liczba ludności w województ wie (ogółem)

liczba osób w rodzinach, którym udzielono pomocy (ogółem)

2005 2006 2007 2008 2009 2010

1.428.601 1.426.883 1.426.155 1.427.073 1.427.118 1.427.241

278.005 279.594 257.430 230.985 232.103 225.004

liczba rodzin ogółe m

liczba osób w rodzinach, którym udzielono pomocy z ww. powodu

% ludności pobierającej świadczenie w stosunku do ogólnej liczby ludności woj.

41.828 41.484 37.660 34.785 37.451 37.240

138.282 132.024 120.519 103.516 109.325 106.184

9,68 9,25 8,45 7,25 7,66 7,44

% ludności pobierającej świadczenie w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną 49,74 47,22 46,82 44,82 47,10 47,19

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-03

Zasięg i wielkość problemu ubóstwa, a takŜe powszechne zjawisko dziedziczenia pewnych wzorców zachowań i powielania schematów prowadzi do uboŜenia w wymiarze ekonomicznym, społecznym, psychologicznym i kulturowym. Skutkuje to wykluczeniem społecznym osób i grup znajdujących się w kręgu szczególnego ryzyka. Wyzwaniem polityki społecznej w kraju i w województwie jest przeciwdziałanie temu zjawisku oraz podejmowanie działań mających na celu inkluzję i integrację społeczną.

4.2.2. Sytuacja osób niepełnosprawnych w województwie warmińskomazurskim Jednym z najbardziej niepokojących problemów społecznych ostatnich lat, nie tylko w województwie i kraju, ale i na całym świecie, jest wzrost liczby osób niepełnosprawnych. Według Stanu Zdrowia Ludności Polski w Przekroju Terytorialnym w 2004 r., opracowanego przez Główny Urząd Statystyczny, 16,3% populacji naszego kraju dotknięte jest niepełnosprawnością. Z ww. badań wynika, Ŝe teren województwa warmińsko-mazurskiego w 2004 r. zamieszkiwało ogółem 237.700 osób niepełnosprawnych, co stanowiło 16,6% ogółu społeczeństwa tego regionu (dla porównania: wg Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, w 2002 r. na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zamieszkiwało 211.600 osób niepełnosprawnych). W tej grupie ludności najczęściej występującym schorzeniem były choroby układu krąŜenia (46,9%). Kolejnymi najczęściej występującymi schorzeniami były: schorzenia neurologiczne, psychiczne oraz niepełnosprawność intelektualna (43,2%) oraz uszkodzenia i choroby narządu ruchu (42%). NaleŜy podkreślić, Ŝe wśród osób, u których orzeczono jedno z podstawowych wymienionych grup schorzeń, co druga osoba cierpi dodatkowo na inne schorzenie, np. uszkodzenia i choroby narządu wzroku, słuchu lub inny rodzaj niepełnosprawności ustalony orzeczeniem właściwej komisji. Z ogólnej liczby osób niepełnosprawnych, wg stanu na 2004 r.:
103.000 to osoby niepełnosprawne prawnie i biologicznie (43,3%);
90.800 to osoby niepełnosprawne tylko prawnie (38,2%);
43.900 to osoby niepełnosprawne tylko biologicznie (18,5%).

46

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Największą grupę stanowią osoby niepełnosprawne w wieku 50-69 lat (39,1%). Liczba osób niepełnosprawnych w wieku aktywności zawodowej (15-69 lat) wynosi 161.874 osób (68,1% ogółu osób niepełnosprawnych). W latach 2005-2010 systematycznie wzrosła liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydawanych przez powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. W ww. okresie wydano łącznie 217.000 orzeczeń o niepełnosprawności, z tego:
18,0% osobom do 16 roku Ŝycia;
82,0% osobom powyŜej 16 roku Ŝycia. Tabela 22. Liczba wydanych orzeczeń o niepełnosprawności przez powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2010

Lata Liczba orzeczeń do 16 roku Ŝycia powyŜej 16 roku Ŝycia

2005 30.517 7.161

2006 31.878 6.516

2007 36.738 6.962

2008 36.926 6.327

2009 38.734 6.094

2010 42.207 6.060

23.356

25.362

29.776

30.599

32.640

36.147

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie

Z uwagi na uwarunkowania zdrowotne, osoby niepełnosprawne znajdują się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. W latach 2005-2010 wzrosła liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy w województwie warmińsko-mazurskim. Na dzień 31 grudnia 2010 r. liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w PUP wynosiła 5.319, w tym 4.245 osób bez prawa do zasiłku. Około 17% osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako bezrobotni i poszukujący zatrudnienia, to osoby pozostające bez pracy powyŜej dwunastu miesięcy, co powoduje, Ŝe są one w grupie zagroŜonej wykluczeniem społecznym. Jednak powszechnie wiadomym jest, Ŝe rzeczywista liczba niepełnosprawnych pozostających bez pracy jest wielokrotnie większa. Powodem braku aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych jest m.in. niski poziom ich wykształcenia, brak moŜliwości dojazdu do miejsca pracy, bariery architektoniczne i w komunikowaniu się, brak ofert pracy dostosowanych do potrzeb i moŜliwości osoby niepełnosprawnej, niekorzystne zapisy w orzecznictwie o niepełnosprawności wydanym przez ZUS do celów rentowych dyskwalifikujące osobę niepełnosprawną jako potencjalnego pracownika. Tabela 23. Liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2010

Liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych Lata

Zarejestrowanych ogółem

2005 2006 2007 2008 2009 2010

3.987 3.760 3.564 4.165 5.268 5.319

Zarejestrowanych Zarejestrowanych Pozostających z prawem do bez prawa do bez zatrudnienia zasiłku zasiłku pow. 24 m-cy 645 3.342 1.347 595 3.165 1.187 673 2.891 1.070 867 3.298 984 1.156 4.112 932 1.074 4.245 899

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie

47

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Wśród osób niepełnosprawnych na szczególną uwagę zasługują niepełnosprawne dzieci i młodzieŜ. W roku 2010 w 24 specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i na poziomie ponadgimnazjalnym, kształciło się ogółem 3.121 uczniów. Na przestrzeni lat 2005-2010 zmniejszała się liczba uczniów uczęszczających do tych placówek. W roku 2010 3.993 niepełnosprawnych dzieci i młodzieŜy, posiadających orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie kształcenia specjalnego, realizowało obowiązek szkolny i nauki w 1.387 szkołach ogólnodostępnych, przy czym liczba ta w stosunku do roku 2008 i 2009 zmniejszyła się o 316 osób. NaleŜy jednak zwrócić uwagę, Ŝe większość szkół masowych nie jest odpowiednio przystosowana do potrzeb edukacyjnych niepełnosprawnych uczniów z powodu m.in. występujących barier architektonicznych, a takŜe braku odpowiednio przygotowanej kadry pedagogicznej. Aktualna skala problemu niepełnosprawności mieszkańców województwa warmińskomazurskiego określona zostanie po opracowaniu danych zebranych w wyniku Narodowego Spisu Powszechnego Ludności, który przeprowadzony został w pierwszej połowie 2011 r. Niepełnosprawność jest jednym z dominujących problemów społecznych w województwie i w związku z tym stanowi równieŜ jeden z istotnych obszarów zainteresowań polityki społecznej. Waga tego problemu wynika z jego złoŜonego charakteru, a takŜe z powszechności i rozmiaru jego występowania oraz z konsekwencji, jakie powoduje w sensie jednostkowym i społecznym. Kwestie związane z identyfikacją problemów osób niepełnosprawnych, a takŜe ich integracji społecznej i zawodowej powinny słuŜyć zwiększeniu uczestnictwa tych osób w Ŝyciu społecznym oraz przeciwdziałać aktywizujących osoby ich wykluczeniu społecznemu. Podejmowanie działań niepełnosprawne w wymiarze społecznym i zawodowym stanowi istotne wyzwanie polityki społecznej w województwie warmińsko-mazurskim.

4.2.3. Problem uzaleŜnień w województwie warmińsko-mazurskim Przemiany demograficzno-społeczne oraz uwarunkowania ekonomiczne wpływają na dokonujące się zmiany w stylu Ŝycia mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego. Zmiany te dotyczą równieŜ wzorców zachowań związanych z konsumpcją róŜnego rodzaju środków uzaleŜniających (alkoholu, narkotyków, dopalaczy, leków i innych środków odurzających) oraz podejmowania zachowań ryzykownych prowadzących do uzaleŜnienia (np. korzystanie z Internetu, hazard i inne). UzaleŜnienia, głównie od alkoholu i narkotyków, pociągają za sobą skutki społeczne, medyczne, prawne, kulturowe oraz ekonomiczne i są bardzo często ściśle powiązane z takimi problemami, jak bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, przemoc w rodzinie, czy bezdomność. Podstawowym utrudnieniem związanym z oceną zagroŜeń wynikających z alkoholizmu i narkomanii na poziomie wojewódzkim jest brak sytemu statystycznego diagnozującego i monitorującego te zjawiska. Analizy szacunkowe opracowane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) wskazują, Ŝe ok. 2% populacji kraju stanowią osoby uzaleŜnione od alkoholu. W oparciu o tę wielkość liczba osób uzaleŜnionych od alkoholu w województwie warmińsko-mazurskim w 2009 r. wyniosła ok. 28.600 osób. NaleŜy jednocześnie zaznaczyć, Ŝe problem uzaleŜnienia od alkoholu nie dotyka tylko osoby uzaleŜnionej, ale równieŜ jej otoczenia. Wg PARPA osoby dorosłe Ŝyjące w otoczeniu alkoholika to ok. 4% populacji (czyli ok. 57.100 osób). Dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików to równieŜ ok. 4% populacji (ok. 57.100 dzieci). PARPA dokonała takŜe analizy danych GUS dotyczących sprzedaŜy alkoholu, z których wynika, Ŝe jego spoŜycie średnio na 1 mieszkańca kraju (liczone w litrach 100% alkoholu) wzrosło w latach 2005-2009 z poziomu 7,97 l do 9,09 l.

48

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Badanie ankietowe Wzorce konsumpcji alkoholu w województwie warmińskomazurskim zrealizowane w 2005 r. przez Pracownię Badań Społecznych w Sopocie (PBS DGA) wskazuje, Ŝe mieszkańcy województwa deklarują niski poziom spoŜycia alkoholu. Natomiast ze statystyk GUS dotyczących sprzedaŜy alkoholu wynika, Ŝe średnio kaŜdy mieszkaniec województwa warmińsko-mazurskiego w 2005 r. wypił 3,66 l stuprocentowego alkoholu (statystyczny Polak: 4,31 l). Przynajmniej raz w ciągu 2005 r. alkohol piło 89% mieszkańców Warmii i Mazur, podczas gdy dla ogółu Polaków odsetek ten wyniósł 84%. Z tych samych źródeł wynika, Ŝe spoŜycie alkoholu przez męŜczyzn jest trzykrotnie wyŜsze niŜ przez kobiety. Istotnym problemem staje się równieŜ problem spoŜywania alkoholu przez osoby nieletnie. Z badania Picie alkoholu i uŜywanie narkotyków przez młodzieŜ szkolną na terenie województwa warmińsko-mazurskiego przeprowadzonego przez PBS DGA w 2007 r. wynika, Ŝe 88% uczniów III klasy szkoły gimnazjalnej oraz 97% uczniów II klasy szkoły ponadgimnazjalnej ma juŜ za sobą inicjację alkoholową. Analizując dane dotyczące udzielania świadczeń z systemu pomocy społecznej w latach 2005-2010 moŜna zauwaŜyć, Ŝe liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenia na mocy ustawy o pomocy społecznej z powodu alkoholizmu wzrosła z 13.193 do 17.240 w 2009 r. , następnie spadła do poziomu 11.052 w 2010 r. Istotnym i równie niebezpiecznym problemem jest takŜe uzaleŜnienie od narkotyków i innych środków psychoaktywnych. Monitorowanie tego zjawiska na poziomie krajowym i europejskim odbywa się poprzez realizację cyklicznych (co 4 lata) badań dotyczących uŜywania narkotyków w populacji generalnej oraz wśród młodzieŜy szkolnej przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA). Z badań przeprowadzonych w 2006 r. na próbie osób w wieku 15-64 lata wynika, Ŝe najbardziej powszechnymi w stosowaniu środkami uzaleŜniającymi są środki wytwarzane z konopi. Wyniki badania wskazują, Ŝe 9% tej grupy sięgnęło po te środki psychoaktywne. Biorąc pod uwagę wiek respondentów, osoby w wieku 15-34 lata najczęściej sięgały po tego rodzaju środki (16,1% osób z tej grupy wiekowej). Porównując te wyniki do badania UŜywanie alkoholu i narkotyków przez młodzieŜ szkolną przeprowadzonego w Polsce w 2007 r. w ramach Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD wśród uczniów III klas gimnazjalnych i II klas ponadgimnazjalnych wynika, Ŝe chociaŜ raz w ciągu Ŝycia substancji pochodzących z konopi zaŜyło 16% młodszych uczniów i 28% uczniów starszych. Badania przeprowadzone na przestrzeni lat 2002-2007 wykazują tendencje spadkowe i stabilizacyjne w zakresie uŜywania i uzaleŜnienia od środków psychoaktywnych, co znajduje równieŜ odzwierciedlenie w liczbie osób korzystających z pomocy społecznej z powodu narkomanii. Z danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wynika, Ŝe w latach 2005-2010 obserwuje się systematyczny spadek liczby osób w rodzinach, którym udzielono pomocy z tego powodu (z 616 osób w 2005 do 355 osób w 2010 r.). Spadek i stabilizacja sięgania po środki psychoaktywne nie znajduje odzwierciedlenia w statystyce Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie dotyczącej przestępczości narkotykowej. W 2010 r. odnotowano wzrost ogólnej liczby przestępstw narkotykowych do liczby 1.960 (1.685 w 2008 r. i 1.739 w 2009 r.). NaleŜy zaznaczyć, Ŝe nastąpił jednocześnie spadek ogólnej liczby czynów popełnionych przez osoby nieletnie (178 w 2009 r. w porównaniu do 254 w 2008 r.). Z uwagi na konsekwencje zdrowotne, społeczne i prawne związane z uŜywaniem środków uzaleŜniających i pojawianiem się nowych środków i zachowań powodujących uzaleŜnianie, naleŜy stale monitorować te zjawiska oraz podejmować działania profilaktyczne i interwencyjne. Problem uzaleŜnień, ze względu na swój złoŜony charakter, powiązany jest równieŜ z występowaniem innych problemów społecznych, takich jak ubóstwo, bezrobocie, przestępczość i przemoc. ZłoŜone konsekwencje społeczne decydują o tym, Ŝe problem

49

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku uzaleŜnień jest jednym z istotnych do rozwiązywania w ramach polityki społecznej realizowanej na poziomie wojewódzkim.

4.2.4.

Przemoc w rodzinie

Przemoc w rodzinie (potocznie nazywana równieŜ przemocą domową) definiowana jest jako jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie na szkodę bliskiego lub zaniechanie działań koniecznych do ochrony zdrowia i Ŝycia osób najbliŜszych. Działania te naraŜają zwłaszcza osoby bliskie na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia, zdrowia, narusza ich godność osobistą, nietykalność cielesną, wolność i swobodę23. MoŜna wyróŜnić róŜne formy przemocy: fizyczną, psychiczną, seksualną, ekonomiczną oraz werbalną. W Polsce nie ma jednolitego systemu, który zawierałby dane dotyczące przemocy w rodzinie. Oficjalne statystyki prowadzone przez Komendę Główną Policji obejmują wyłącznie zgłoszone przypadki, czyli takie, w których doszło do interwencji domowej i załoŜenia tzw. Niebieskiej Karty. Ujawniają one jedynie zgłoszone przypadki przemocy, a nie rzeczywistą skalę tego zjawiska. Diagnoza problemu przemocy w rodzinie w Polsce została przedstawiona w Wynikach badań TNS OBOP przeprowadzonych w 2007 r. dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: Polacy wobec zjawiska przemocy w rodzinie oraz opinie ofiar, sprawców i świadków o występowaniu i okolicznościach występowania przemocy w rodzinie. Na podstawie badania stwierdzono m.in.:
kiedykolwiek jakiejkolwiek formy przemocy od członka rodziny doświadczył więcej niŜ co trzeci Polak (36%);
42% Polaków zamieszkuje lub zamieszkiwało w gospodarstwie domowym, w którym dochodziło do przemocy (byli ofiarą przemocy, jej sprawcą lub świadkiem stosowania jej wobec innego członka rodziny);
do bycia ofiarami przemocy najczęściej przyznają się kobiety (39%);
przemoc wobec dzieci jest zjawiskiem występującym stosunkowo często, 14% respondentów Ŝyje w gospodarstwie, w którym ofiarą przemocy było dziecko;
wciąŜ znaczna część społeczeństwa uwaŜa za normalne podczas kłótni w rodzinie: obraŜanie i wyzwiska (24%) oraz szarpanie i popychanie (18%). Powodem do niepokoju mogą być dopiero siniaki i rany na ciele ofiary (16%), a więc przemoc kojarzy się przede wszystkim z przemocą fizyczną;
spoŜywanie alkoholu ma duŜy wpływ na występowanie przemocy w rodzinach: 46% ofiar stwierdziło, Ŝe przynajmniej raz sprawca był w momencie zdarzenia pod wypływem alkoholu;
poziom korzystania z pomocy róŜnych instytucji i organizacji rodzin dotkniętych przemocą jest bardzo niewielki – korzystała z niej jedynie co piąta rodzina (21%). Liczbę przeprowadzonych interwencji domowych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego przedstawia poniŜsza tabela.

23

Przemoc w rodzinie. Poradnik dla osób doznających przemocy w rodzinie, Informator opracowany w ramach Małopolskiego Programu Polityki Prorodzinnej na lata 2004-2007, s. 3.

50

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 24. Liczba przeprowadzonych interwencji domowych w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach

Rok

Ogółem

2008 2009 2010

30.195 32.332 28.982

Dotyczące przemocy w rodzinie – procedura Niebieskie Karty 3.913 4.803 4.848

w tym: miasto

wieś

2.228 3.112 2.889

1.685 1.691 1.959

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie dotyczącego interwencji domowych w województwie

Wśród pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej zdecydowaną większość stanowią kobiety. W 2010 r. stanowiły one 58% wszystkich pokrzywdzonych. Znaczny odsetek wśród pokrzywdzonych zajmują małoletni do ukończenia 13 roku Ŝycia (tabela poniŜej). Tabela 25. Liczba pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej w województwie warmińskomazurskim w poszczególnych latach

w tym: Rok

Ogółem

kobiety

męŜczyźni

2008 2009 2010

7.222 8.493 8.410

3.686 4.655 4.816

406 758 788

małoletni do ukończenia 13 roku Ŝycia 2.055 2.099 1.954

małoletni 13-18 lat 1.075 981 852

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie dotyczącego interwencji domowych w województwie

PoniŜszy wykres obrazuje liczbę procentową osób pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej w 2010 r. Wykres 8. Pokrzywdzeni w wyniku przemocy domowej w województwie warmińsko-mazurskim w 2010 r.

10%

23% 58% 9% kobie ty mę Ŝczyźni małole tni do ukończe nia 13 roku Ŝycia małole tni 13-18 lat

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie dotyczącego interwencji domowych w województwie

51

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Z danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie wynika, Ŝe w ostatnich latach zdecydowanie najczęściej przemocy wobec osób najbliŜszych dopuszczali się męŜczyźni (tabela poniŜej). Tabela 26. Liczba sprawców przemocy domowej w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach

Rok

Ogółem

2008 2009 2010

3.921 4.822 4.871

kobiety 189 324 276

w tym: męŜczyźni 3.721 4.489 4.582

nieletni 11 9 13

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie dotyczącego interwencji domowych w województwie

W 2010 r. 70% ogólnej liczby sprawców przemocy było pod wpływem alkoholu. Widoczny jest wzrost liczby kobiet wśród sprawców przemocy domowej będących pod wpływem alkoholu (tabela poniŜej). Tabela 27. Liczba sprawców przemocy domowej pod wpływem alkoholu w województwie warmińskomazurskim w poszczególnych latach

Rok

Ogółem

2008 2009 2010

2.917 3.173 3.407

kobiety 91 139 141

w tym: męŜczyźni 2.823 3.030 3.264

nieletni 3 4 2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie dotyczącego interwencji domowych w województwie

Aby skutecznie przeciwdziałać temu złoŜonemu, wieloczynnikowemu zjawisku, potrzebny jest zwłaszcza rozwój systemu ochrony i pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie, a takŜe zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc. Ponadto istotne jest wypracowanie systemu kształcenia kadr działających w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz podejmowanie działań i inicjatyw, mających na celu podniesienie świadomości i wiedzy społecznej na temat tego zjawiska. Bardzo istotną rolę w realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie odgrywa współpraca róŜnych słuŜb, instytucji i organizacji pozarządowych. Ogromną rolę wówczas odgrywa policjant, pracownik socjalny, członek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, psycholog, pedagog szkolny, lekarz, pielęgniarka jak równieŜ przedstawiciel działającej na danym terenie organizacji pozarządowej24. W związku z powyŜszym, pomoc udzielana rodzinom powinna być kompleksowa i interdyscyplinarna.

24

K. Michalska, D. Jaszczak-Kuźmińska, Przemoc w rodzinie, Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia, Warszawa 2007, s. 33.

52

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

4.3.

Organizacje pozarządowe

Organizacje pozarządowe w ostatnich latach stały się istotnym podmiotem realizacji usług społecznych w województwie warmińsko-mazurskim. III sektor wywiera coraz większy wpływ na politykę społeczną regionu oraz na rozwój społeczeństwa obywatelskiego m.in. poprzez realizację wielu programów i projektów na rzecz środowisk lokalnych. Zasadnicze typy organizacji pozarządowych w Polsce to m.in. organizacje: charytatywne (poradnictwo społeczne, pomoc finansowa i rzeczowa), samopomocowe (wzajemna pomoc członków), ekologiczne, organizacje wspierające (m.in. propagowanie działań sektora pozarządowego), organizacje stojące na straŜy praw człowieka oraz upowszechniające kulturę, naukę, sztukę, sport i rekreację25. Organizacje pozarządowe skupiają się wokół największych miast regionu – Olsztyna, Elbląga i Ełku. Ponadto w wielu miastach województwa działa po kilka lub kilkanaście wyróŜniających się organizacji m.in. w Ostródzie, Iławie, GiŜycku, Szczytnie, Gołdapi. Tylko 19% organizacji działa na obszarach wiejskich. Większość organizacji w regionie to organizacje kilkuletnie, w początkowej fazie rozwoju. Są teŜ organizacje z wieloletnimi tradycjami np. PCK, PZN, PKPS i inne. W działania III sektora w coraz większym stopniu angaŜują się takŜe instytucje charytatywne i organizacje pozarządowe o profilu religijnym, przede wszystkim katolickim (m.in. Caritas, Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny KARAN). Według danych Elbląskiego Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Pozarządowych z liczby zarejestrowanych fundacji i stowarzyszeń faktycznie funkcjonuje ok. 70%. Główne sfery działalności organizacji pozarządowych to: „sport, turystyka, rekreacja i hobby” (38%), „kultura i sztuka” (13%), „edukacja i wychowanie” (13%) oraz „usługi socjalne i pomoc społeczna” (11%) i „ochrona zdrowia” (8%). Liczba organizacji pozarządowych w województwie warmińsko-mazurskim co roku wzrasta. Według danych uzyskanych z Urzędu Statystycznego w Olsztynie w 2005 r. w województwie zarejestrowanych było 3.027 fundacji i stowarzyszeń natomiast na dzień 31 grudnia 2010 r. było ich juŜ 4.143 (wykres poniŜej). W 2010 r. w województwie warmińsko-mazurskim 254 organizacje posiadały status poŜytku publicznego. Wykres 9. Liczba stowarzyszeń i fundacji w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2010

5000 3631

4000 3000

3027

3229

3901

4143

3284

2000 1000 0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Olsztynie 25

E. Trafiałek, Środowisko społeczne i praca socjalna: zarys problematyki, Wyd. „Śląsk”, Katowice 2001, s. 9699.

53

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Rozwój III sektora przyczynił się takŜe do federalizacji tych organizacji. Obecnie w województwie funkcjonuje kilka podmiotów o charakterze zrzeszeniowym, wśród których wymienić naleŜy:
Radę Organizacji Pozarządowych Województwa Warmińsko-Mazurskiego (która reprezentuje aktualnie przeszło 800 organizacji pozarządowych województwa warmińsko-mazurskiego);
Federację Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego FOSa (aktualnie reprezentuje 34 organizacje);
Sieć Organizacji Paliatywnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego PALIUM (reprezentuje 12 organizacji pozarządowych);
Sieć Wspierania Rozwoju Lokalnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego HEROLD (reprezentuje obecnie 43 organizacje pozarządowe). Współpraca Samorządu Województwa z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji zadań z obszaru polityki społecznej rozpoczęła się w 1999 r. i opierała się na dwóch programach pięcioletnich (Wojewódzki Program Współpracy Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego z organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz rozwiązywania problemów uzaleŜnień) na lata 1999-2003 oraz 2004-2008. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o organizacjach poŜytku publicznego i wolontariacie nałoŜyła obowiązek opracowywania corocznych programów współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi. Od 2005 r. Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego opracowuje, we współpracy z organizacjami pozarządowymi, roczne Programy współpracy Samorządu Województwa WarmińskoMazurskiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie. W roku 2010 przeznaczono na realizację zadań własnych samorządu województwa zleconych organizacjom pozarządowym kwotę 6.367.512 zł (dla porównania: w roku 2008 – 4.829.117 zł, a w 2009 r. – 6.659.586,51 zł). PoniŜej zamieszczona tabela obrazuje rozkład dotacji z zakresu polityki społecznej, tj. pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień. Tabela 28. Zestawienie dotacji przekazanych przez Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego w latach 2005-2010 na realizację zadań w zakresie polityki społecznej Liczba ogłoszonych konkursów: - w zakresie pomocy społecznej, Wysokość - rehabilitacji zawodowej Liczba przekazanego i społecznej osób Rok dofinansowanych dofinansowania niepełnosprawnych, z budŜetu samorządu organizacji - w zakresie profilaktyki województwa i rozwiązywania problemów uzaleŜnień

2005

4

30

371.934 zł

2006

3

42

269.500 zł

2007 2008 2009 2010 Ogółem

3 2 3 3 18

59 35 52 31 249

750.000 zł 310.000 zł 877.639 zł 480.512 zł 3.059.585 zł

Źródło: Opracowanie własne

54

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Oprócz zlecania zadań formą współpracy Samorządu Województwa z organizacjami pozarządowymi jest zapraszanie przedstawicieli organizacji pozarządowych do pracy we wspólnych zespołach doradczo-opiniodawczych lub grupach roboczych. Przy opracowywaniu i wdraŜaniu programów wojewódzkich, a takŜe w innych działaniach z zakresu polityki społecznej, aktywnie uczestniczą przedstawiciele organizacji pozarządowych działających w województwie warmińsko-mazurskim. Osoby te, brały aktywny udział m.in. w pracach wspólnych zespołów powołanych m.in. przez Zarząd i Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego. W 2010 r. były to:
Zespół opiniujący wnioski o nagrodę Marszałka Województwa WarmińskoMazurskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie pomocy społecznej;
Zespół ds. obchodów Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym na Warmii i Mazurach w roku 2010;
Zespół ds. opiniowania wniosków o dofinansowanie zadań na rzecz osób niepełnosprawnych ze środków PFRON;
Wojewódzka Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych działająca przy Marszałku Województwa Warmińsko-Mazurskiego;
Rada ds. Rodzin Województwa Warmińsko-Mazurskiego działająca przy Marszałku Województwa Warmińsko-Mazurskiego;
Zespoły monitorujące programy wojewódzkie w zakresie: pomocy społecznej, rehabilitacji osób niepełnosprawnych, profilaktyki uzaleŜnień oraz polityki prorodzinnej, tj.: – Zespół ds. diagnozowania potrzeb osób starszych i monitorowania Wojewódzkiego programu na rzecz osób starszych na lata 2009-2013 Pogodna i bezpieczna jesień śycia na Warmii i Mazurach; – Zespół Monitorujący do monitoringu i ewaluacji „Wojewódzkiego programu wyrównywania szans i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w realizacji zadań na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych na lata 2008-2011”, – Zespół Monitorujący realizację Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2009-2012; – Zespół Monitorujący realizację „Wojewódzkiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Województwie WarmińskoMazurskim na lata 2008-2011”; – Zespół Monitorujący do monitoringu i ewaluacji "Wojewódzkiego Programu Polityki Prorodzinnej na lata 2008-2011";
Zespół ds. wdraŜania i promocji ekonomii społecznej w województwie warmińskomazurskim;
Zespół Opiniujący do prowadzenia prac nad wdraŜaniem i opiniowaniem Priorytetu VII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013. W wyniku współpracy podejmowanej m.in. w ramach ww. Zespołów, Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego przy znaczącym współudziale organizacji pozarządowych, w roku 2010 zrealizował liczne seminaria, konferencje, debaty i inne spotkania słuŜące aktywnej integracji społecznej oraz aktywizowaniu środowisk zagroŜonych wykluczeniem społecznym. W organizacji i przebiegu powyŜszych przedsięwzięć licznie uczestniczyli przedstawiciele organizacji pozarządowych, aktywnie włączając się tym samym w budowanie i kreowanie pozytywnego wizerunku współpracy Samorządu Województwa WarmińskoMazurskiego z organizacjami obywatelskimi. Organizacje zapraszane są równieŜ do konsultacji projektów aktów prawnych opracowywanych przez Samorząd Województwa.

55

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Podejmowane formy współpracy świadczą o tym, Ŝe organizacje pozarządowe działające w województwie warmińsko-mazurskim są znaczącym partnerem Samorządu Województwa w kreowaniu społeczno-gospodarczych uwarunkowań Ŝycia publicznego. Jako szczególnie zaangaŜowane w powyŜszą współpracę naleŜy tu wymienić następujące organizacje:
Federacja Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko-Mazurskiego FOSa;
Warmińsko-Mazurski Sejmik Osób Niepełnosprawnych w Olsztynie;
Bank śywności w Olsztynie;
Rada ds. Rodzin Województwa Warmińsko-Mazurskiego, w działania której zaangaŜowani są przedstawiciele Katolickiego Stowarzyszenie „CIVITAS CHRISTIANA” Oddziału Okręgowego w Olsztynie oraz Forum Prorodzinnego – Stowarzyszenia Wspierania Działań Prorodzinnych w Olsztynie;
Sieć Wspierania Rozwoju Lokalnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego HEROLD;
Elbląskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Pozarządowych;
Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów „Klanza” w Olsztynie;
Zarząd Okręgu Polskiego Czerwonego KrzyŜa w Olsztynie;
Olsztyńskie Towarzystwo AMAZONKI. Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego doceniając wagę współpracy na linii samorząd – organizacje pozarządowe, w roku 2006 utworzył stanowisko Pełnomocnika Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, który odpowiada za ramy organizacyjne tejŜe współpracy. Zadaniem Biura nadzorowanego przez Pełnomocnika jest m.in. opracowywanie rocznych programów współpracy z organizacjami pozarządowymi w poszczególnych obszarach na dany rok budŜetowy, co pozwala na zaplanowanie dofinansowania tych zadań realizowanych przez organizacje III sektora, które stanowią waŜny element rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego. Współpraca Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego z organizacjami pozarządowymi w celu aktywnej integracji oraz aktywizacji społecznej i zawodowej środowisk zagroŜonych wykluczeniem społecznym systematycznie się rozwija i przybiera nowe formy. Samorząd wspiera oraz stwarza warunki do rozwoju organizacji pozarządowych działających w środowiskach lokalnych w sferze polityki społecznej. Są one istotnym partnerem realizującym zadania publiczne i posiadających umiejętności oraz moŜliwości pozyskiwania środków z funduszy Unii Europejskiej. Organizacje pozarządowe są najbliŜej swoich lokalnych problemów, dzięki czemu mają moŜliwość szybkiego ich diagnozowania i rozwiązywania. Aktywna integracja społeczna oraz aktywizacja środowisk zagroŜonych wykluczeniem społecznym jest moŜliwa jedynie w ramach ścisłej współpracy róŜnych sektorów, a połączenie wysiłków strony samorządowej i III sektora znacząco sprzyja efektywności podejmowanych działań. Aby wspierać rozwój III sektora w województwie warmińsko-mazurskim istotne jest promowanie dobrych praktyk i modelowych działań organizacji pozarządowych, szersze włączanie tych organizacji w realizację zadań z zakresu polityki społecznej zlecanych przez samorządy lokalne, a takŜe tworzenie warunków sprzyjających budowaniu koalicji oraz partnerstw organizacji pozarządowych i instytucji publicznych.

56

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

4.4.

Ekonomia społeczna w województwie warmińsko-mazurskim

Według europejskiej sieci badawczej EMES (European Research Network) za przedsiębiorstwo społeczne uznaje się działalność o głównie społecznych celach, której zyski w załoŜeniu są reinwestowane w jej cele lub we wspólnotę, a nie w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców czy teŜ właścicieli. W Polsce nie ma oficjalnej definicji ekonomii społecznej i nadal nie jest ona opisana ani określona przez jakiekolwiek polskie prawodawstwo. Ekonomia społeczna jest wyłącznie definiowana zwyczajowo i „roboczo” jako sektor gospodarki, w którym nastawiona na zysk działalność ekonomiczna łączy się z celami społecznymi. Zwykle rozumie się jednak ekonomię społeczną znacznie szerzej, jako połączenie rynkowej działalności z aktywnością na rzecz społeczeństwa. W ostatnich latach przyjęto trzy istotne akty prawne, regulujące działania w obszarze ekonomii społecznej w Polsce, tj.:
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, z późn. zm.),
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.),
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz.1536, z późn. zm.),
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.). Ustawa o zatrudnieniu socjalnym wprowadziła prawno-ekonomiczne instrumenty zapobiegania procesom marginalizacji społecznej poprzez tworzenie jednostek organizacyjnych zwanych Centrami Integracji Społecznej oraz Klubami Integracji Społecznej. Centra Integracji Społecznej to ośrodki, które prowadzą działania pozwalające przede wszystkim zdobyć nowe kwalifikacje zawodowe lub przyczynić się do przekwalifikowania zawodowego. Na dzień 31 grudnia 2010 r. w rejestrze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego wpisane były cztery podmioty (o jeden więcej niŜ w roku 2009), którym przyznano status centrum, tj.: 1. Samorządowy Zakład BudŜetowy „Centrum Integracji Społecznej w Olsztynie”, 2. Jednostka Organizacyjna Zarządu Rejonowego Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej w Ostródzie, 3. Braniewskie Stowarzyszenie Abstynenckie, 4. Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno Gospodarczych im. Króla Zygmunta Augusta w Ełku – Stowarzyszenie otrzymało status CIS 30 czerwca 2010 r. Liczbę uczestników objętych reintegracją społeczną i zawodową w Centrach Integracji Społecznej województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2007-2010 przedstawia poniŜszy wykres.

57

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Wykres 10. Liczba osób objętych reintegracją społeczną i zawodową w CIS województwa warmińskomazurskiego

600 450 300 150

515 452 393

364

366 305

270 204

227 152

195

115 76

60

75

58

0 2007

2008

2009

2010

Liczba osób, które uczestniczyły w za jęciach CIS Liczba osób, które rozpoczęły za jęcia w CIS Liczba osób, które ukończyły zaję cia w CiS Liczba uczestników usamodzie lnionych ekonomicznie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdawczości Wydziału Polityki Społecznej WarmińskoMazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie

Klub Integracji Społecznej to podmiot, którego celem jest udzielenie pomocy osobom indywidualnym oraz ich rodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w Ŝyciu społeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, jako wartości na rynku pracy. Z danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie wynika, iŜ według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. na terenie całego województwa działało 61 Klubów Integracji Społecznej (wykres poniŜej). Wykres 11. Liczba klubów integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach

75 65

67

60

58

59

61

2008

2009

2010

50 45 30 15 0 2005

2006

2007

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej województwa warmińskomazurskiego

W latach 2007-2009 działalność zawiesiło 9 klubów, a w roku 2010 – kolejne dwa kluby. Wśród powodów zawieszania działalności najczęściej wskazuje się: brak wystarczających środków na prowadzenie działalności, brak osób do prowadzenia KIS-u, brak zainteresowania ze strony potencjalnych beneficjentów realizowanymi przez KIS projektami.

58

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Liczbę uczestników objętych wsparciem Klubów Integracji Społecznej województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2006-2010 przedstawia poniŜszy wykres. Wykres 12. Liczba uczestników objętych wsparciem KIS w poszczególnych latach 7500 5779

6000 4500

5037

4842 4438 2612

3000

3403

2061 1433

1500

1413

1477

0 2006

2007

2008

2009

2010

Liczba uczestników zaję ć w KIS Uczestnicy zaję ć KIS, którzy uzyskali zatrudnienie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej województwa warmińskomazurskiego

Istotną kwestią, w kontekście adekwatności oraz skuteczności wsparcia udzielanego przez KIS-y w stosunku do potrzeb województwa, jest ich nierównomierne rozmieszczenie przestrzenne. Najwięcej KIS-ów zlokalizowanych jest w centralnej części województwa, natomiast w północno-wschodniej jego części działa ich zdecydowanie mniej. W trzech powiatach nie funkcjonują kluby integracji społecznej, tj. w powiecie gołdapskim, giŜyckim i węgorzewskim. Rysunek 5. Mapa wybranych podmiotów ekonomii społecznej w województwie warmińsko-mazurskim wg stanu na dzień 31 grudnia 2010 r.

Źródło: Opracowanie własne

59

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Kluby Integracji Społecznej stanowią waŜny element wspierający publiczne instytucje zatrudnienia oraz ośrodki pomocy społecznej w skutecznym rozwiązywaniu duŜej skali problemów społeczno-ekonomicznych, jakie dotykają województwo warmińsko-mazurskie, zwłaszcza wysokiego poziomu bezrobocia oraz poszerzających się obszarów ubóstwa i wykluczenia społecznego. WaŜnym elementem ekonomii społecznej są takŜe spółdzielnie socjalne, które wprowadzają schematy przedsiębiorstwa do rozwiązywania problemów socjalnych i środowiskowych. Zasady zakładania i prowadzenia spółdzielni socjalnych reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.). Spółdzielnie socjalne łączą działalność gospodarczą z integracją społeczną i zawodową członków – osób niepełnosprawnych lub doświadczających trudności na rynku pracy (osoby długotrwale bezrobotne, byli więźniowie, osoby uzaleŜnione od narkotyków, osoby bezdomne). Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobiste zaangaŜowanie i pracę jej członków. Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego wg stanu na 31 grudnia 2010 r. w czterech powiatach działało 11 spółdzielni socjalnych (wykres poniŜej). Wykres 13. Liczba spółdzielni socjalnych w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach 16

13

12

13

12

11 8

8

4

2

0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej województwa warmińskomazurskiego

Zakres prowadzonej działalności spółdzielni jest róŜnorodny. Obejmuje przede wszystkim prace porządkowe oraz remontowo-budowlane, ale takŜe opiekę nad dziećmi, tworzenie stron internetowych oraz działalność gastronomiczną i artystyczną. Obok CIS-ów, KIS-ów i spółdzielni socjalnych do podmiotów ekonomii społecznej zaliczamy, m.in.: zakłady aktywności zawodowej, organizacje pozarządowe, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, młodzieŜowe kluby integracji społecznej, spółdzielnie pracy, spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych. Szczegółowe, zbiorcze zestawienie najwaŜniejszych podmiotów ekonomii społecznej w województwie warmińsko-mazurskim przedstawia poniŜsza tabela.

60

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 29. Zestawienie wybranych podmiotów ekonomii społecznej w województwie warmińskomazurskim w poszczególnych latach

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Liczba CIS 1 2 4 4 4 3 4

Liczba KIS 1 6 50 65 67 58 59 61

Liczba MKIS 8 9 15 9 21 15

Liczba ZAZ 2 4 4 4 4 4 4 4

Liczba funkcjonujących spółdzielni socjalnych 2 8 13 12 13 11

Źródło: Opracowanie własne

Poza działaniami wspierającymi rozwój ekonomii społecznej, wyjątkowo istotne jest równieŜ wykorzystywanie jej instrumentów w planowaniu strategicznym i operacyjnym rozwoju lokalnego. System wsparcia ekonomii społecznej w województwie warmińsko-mazurskim tworzy wiele roŜnych organizacji. Są to Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej, Centra Organizacji Pozarządowych, Regionalne Ośrodki Europejskiego Funduszu Społecznego, Lokalne Grupy Działania, a takŜe administracja publiczna26. W celu koordynacji działań róŜnych podmiotów oraz inicjowania i promowania nowych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w obszarze ekonomii społecznej, Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego w dniu 10 listopada 2009 r. powołał uchwałą Zespół ds. wdraŜania i promocji ekonomii społecznej w województwie warmińskomazurskim. W skład Zespołu weszło 21 osób – m.in. przedstawiciele samorządów terytorialnych, organizacji pozarządowych, szkół wyŜszych, kuratorium oświaty, urzędów pracy, podmiotów ekonomii społecznej. Do zadań Zespołu naleŜy: 1) ocena stanu rozwoju ekonomii społecznej w województwie, 2) promowanie ekonomii społecznej i tworzenie przyjaznego klimatu dla jej rozwoju w regionie, 3) opiniowanie aktów prawnych dotyczących ekonomii społecznej, 4) wypracowywanie i proponowanie nowych rozwiązań w zakresie wdraŜania ekonomii społecznej w województwie, 5) upowszechnianie dobrych praktyk w obszarze ekonomii społecznej, 6) inicjowanie i wspieranie współpracy pomiędzy jednostkami sektora publicznego, prywatnego, organizacjami pozarządowymi i ośrodkami badawczymi na rzecz promocji i rozwoju ekonomii społecznej. Podmioty ekonomii społecznej są uzupełnieniem systemu wsparcia i pomocy dla osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym. Dzięki tym podmiotom moŜna wpływać na zmianę postaw klientów pomocy społecznej, dąŜyć w sposób bardziej efektywny do ich ekonomicznego usamodzielnienia, a takŜe włączania ich do ponownego prawidłowego wypełnienia ról społecznych i zawodowych.

26

Diagnoza ekonomii społecznej oraz szersze informacje na temat systemu wparcia (w tym instrumentów finansowych adresowanych tego sektora) znajdują się Regionalnym Planie Działań na Rzecz Promocji i Upowszechniania Ekonomii Społecznej w Województwie Warmińsko-Mazurskim na lata 2011-2015.

61

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku W związku z powyŜszym istotne jest wdroŜenie i doskonalenie systemu wsparcia ekonomii społecznej w województwie warmińsko-mazurskim, poprawa efektywności podmiotów tego sektora (zwłaszcza poprzez wzrost kompetencji kadry i jakości produktów ekonomii społecznej), jak równieŜ wzrost świadomości na temat ekonomii społecznej (w tym poprzez promocję dobrych praktyk).

62

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

5. WIZJA I CEL STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO DO 2020 ROKU Przemiany społeczno-gospodarcze zachodzące na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym warunkują rozwój społeczny, stawiają nowe wyzwania polityce społecznej oraz wyznaczają jej nowe moŜliwości i szanse rozwoju. Tempo tych przemian oraz dynamika procesów i zjawisk społecznych stwarza takŜe wiele zagroŜeń szczególnie dla osób i grup społecznych, znajdujących się w grupie ryzyka zagroŜonej wykluczeniem społecznym. Do zadań polityki społecznej naleŜy zapewnienie wszystkim obywatelom równych szans do pełnego uczestnictwa i rozwoju w Ŝyciu społecznym; równego dostępu do praw, dóbr i usług oraz sprzyjanie integracji i zwiększaniu aktywności społecznej we wszystkich obszarach Ŝycia. Wizję rozwoju społecznego w województwie warmińsko-mazurskim do 2020 roku określono na podstawie analizy sytuacji społecznej w regionie oraz w ramach pracy ekspertów działających w obszarze polityki, pomocy i integracji społecznej na terenie województwa powołanych do Zespołu Roboczego do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego. Wizja rozwoju społecznego w województwie warmińsko-mazurskim

Społeczeństwo Warmii i Mazur Ŝyje w warunkach, dzięki którym jest: ■

lepiej zintegrowane,

■

bardziej aktywne społecznie bez względu na wiek,

■

bardziej aktywne zawodowo i godziwie zarabiające na Ŝycie,

■

lepiej wykształcone stosownie do potrzeb rynku pracy i mające moŜliwość korzystania z łatwo dostępnej edukacji oraz szerszej oferty kulturalnej na kaŜdym etapie Ŝycia,

■

w większym stopniu otwarte na zmiany,

■

bardziej bezpieczne w wymiarze socjalnym i publicznym,

■

zdrowsze dzięki profilaktyce i dostępnej opiece zdrowotnej.

Warmia i Mazury miejscem godnego Ŝycia jego mieszkańców.

Konsekwencją przyjęcia wizji rozwoju społecznego w województwie warmińskomazurskim jest określenie celu głównego Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego, który zgodnie z nastawieniem na politykę aktywną ma kreować pozytywną zmianę w rozwiązywaniu kluczowych problemów społecznych.

63

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Cel główny Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego

Osoby i rodziny z województwa warmińsko-mazurskiego, ich środowiska lokalne i otoczenie instytucjonalne współdziałają ze sobą i są zaangaŜowane we wzmacnianie integracji oraz aktywizacji społecznej i zawodowej. Cel główny Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego urzeczywistniać będą samorządy terytorialne wszystkich szczebli, podmioty działające w sferze pomocy i integracji społecznej oraz ich dobrze wykształcone i przygotowane kadry, a takŜe aktywne środowiska lokalne i partnerzy społeczni. Chcąc kompleksowo realizować cel główny Strategii, przyjęto cztery zasadnicze priorytety odpowiadające głównym obszarom problemowym w regionie, a w ramach nich określono cele strategiczne, operacyjne oraz wyznaczono działania.

64

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.

PRIORYTETY I CELE STRATEGICZNE

Prace nad aktualizacją Strategii polityki społecznej województwa warmińskomazurskiego rozpoczęto od zidentyfikowania głównych problemów społecznych w województwie, które przedstawiono w formie drzewa problemów (Załącznik nr 1). W oparciu o wskazane problemy określono 4 główne priorytety Strategii oraz cele strategiczne (Załącznik nr 2), które uznano za kluczowe dla sfery polityki społecznej, tj.:

Priorytet I: Prawidłowo funkcjonująca rodzina Cel strategiczny:

Rodzina w większym stopniu wykorzystuje swój potencjał oraz Ŝyje w warunkach sprzyjających wypełnianiu funkcji i ról społecznych.

Priorytet II: Wzmacnianie integracji społecznej Cel strategiczny:

Osoby z grup społecznych zagroŜonych wykluczeniem społecznym biorą aktywniejszy udział w rozwiązywaniu swoich problemów i uczestniczą w Ŝyciu społeczności lokalnej.

Priorytet III: Wspieranie aktywności i mobilności zawodowej oraz edukacyjnej osób bezrobotnych Cel strategiczny: Osoby bezrobotne są bardziej gotowe do zmian, aktywne w rozwiązywaniu swoich problemów, bardziej samodzielne Ŝyciowo i ekonomicznie oraz częściej wchodzą na rynek pracy dzięki instrumentom aktywnej integracji, w tym ekonomii społecznej.

Priorytet IV: Rozwój społeczeństwa obywatelskiego Cel strategiczny:

Społeczności lokalne aktywniej uczestniczą w zaspokajaniu swoich potrzeb i kreowaniu Ŝycia społecznego.

Wskazane powyŜej priorytety i cele strategiczne są współzaleŜne oraz słuŜą realizacji wizji i osiągnięcia celu głównego Strategii polityki społecznej województwa warmińskomazurskiego do 2020 roku poprzez realizację zaproponowanych działań. Ze względu na odległy horyzont czasowy konieczne było zachowanie pewnego stopnia ogólności przy wskazywaniu konkretnych działań. Zostaną one uszczegółowione m.in. na poziomie kilkuletnich programów wojewódzkich.

65

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.1. Priorytet I Prawidłowo funkcjonująca rodzina

PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCA RODZINA Podstawą wyodrębnienia tego priorytetu był jeden z głównych problemów społecznych zdiagnozowany w województwie warmińsko-mazurskim, który dotyczył rosnących dysfunkcji rodziny i powiązanej z tym niewydolności opiekuńczo-wychowawczej oraz dziedziczenia pewnych negatywnych wzorców postaw i zachowań mogących prowadzić do wykluczenia społecznego całych rodzin lub poszczególnych jej członków (w tym przede wszystkim dzieci i młodzieŜy). W związku z tym, celem polityki społecznej jest stworzenie warunków do moŜliwie pełnego rozwoju rodziny i do właściwego jej funkcjonowania. Aby tego dokonać, w Priorytecie I Strategii zaproponowano rozwiązania, które stworzą rodzinie moŜliwość jej prawidłowego funkcjonowania.

66

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.1.1.

Analiza SWOT

MOCNE STRONY • Wysoka ranga rodziny jako wartości w świadomości społecznej • Wykwalifikowana kadra pomocy i integracji społecznej przygotowana do pracy środowiskowej i instytucjonalnej • Istniejący system wsparcia społecznego, w tym aktywne instytucje oraz organizacje pozarządowe działające w obszarze polityki społecznej • Programy i strategie rozwiązywania problemów społecznych przyjęte w gminach, powiatach i województwie uwzględniające działania na rzecz rodzin • Realizacja kolejnych edycji wieloletnich, wojewódzkich programów polityki prorodzinnej przez Samorząd Województwa, w tym organizacja Warmińsko-Mazurskich Dni Rodziny • Powołanie i działalność Rady ds. Rodzin Województwa Warmińsko-Mazurskiego • Wprowadzenie nowych form i metod pracy socjalnej (m.in. asystent rodziny, konferencja grupy rodzinnej) • Wysoka dostępność do szkoleń specjalistycznych dla kadr pomocy i integracji społecznej oraz organizacji pozarządowych • Szeroka realizacja Programów Aktywności Lokalnej w województwie • Realizacja projektów systemowych i konkursowych przez instytucje pomocy i integracji społecznej z uwzględnieniem problemów rodzin w ramach POKL • Aktywne włączanie organizacji pozarządowych przez samorządy terytorialne w realizację zadań publicznych z zakresu polityki społecznej • Rosnąca świadomość społeczna na temat przemocy domowej jako zjawiska przestępczego • Tworzenie koalicji i zespołów interdyscyplinarnych na rzecz rozwiązywania problemów społecznych

SŁABE STRONY • Wysokie bezrobocie i zła sytuacja ekonomiczna rodzin • Długotrwałe uzaleŜnienie rodzin od świadczeń systemu pomocy społecznej • Bezradność i bierność rodzin w rozwiązywaniu własnych problemów • Niewystarczające środki finansowe gmin i powiatów na rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych w ramach realizacji strategii i programów • Rosnąca liczba rodzin niewydolnych opiekuńczo i wychowawczo oraz niska odpowiedzialność rodzin za los swych członków • Niska aktywność samorządów lokalnych w podejmowaniu interdyscyplinarnych działań profilaktycznych przeciwdziałających dysfunkcjom w rodzinach • Niewystarczająca liczba specjalistów pracujących z rodziną • Mało rozwinięty system wsparcia dziennego dzieci i młodzieŜy (zwłaszcza na terenach wiejskich) • Niskie zaangaŜowanie samorządów lokalnych w koordynację działań na rzecz rodziny

67

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku SZANSE • Istniejący system norm prawnych (m.in. kodeks rodzinny, ustawa o świadczeniach rodzinnych, fundusz alimentacyjny) • MoŜliwość aplikowania o środki europejskie i krajowe na zadania związane z pomocą i integracją społeczną • Uwarunkowania strategiczne i programowe Unii Europejskiej akcentujące spójność i integrację społeczną • Ustawa o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie umoŜliwiająca włączanie podmiotów niepublicznych w realizację zadań z zakresu polityki społecznej • Rozwinięte techniki komunikacji ułatwiające pozyskiwanie informacji na temat podmiotów wspierających i realizujących działania z zakresu polityki społecznej oraz rozwiązań prawnych i instytucjonalnych • Elastyczne formy zatrudnienia ułatwiające rodzicom godzenie pracy zawodowej z Ŝyciem rodzinnym • Aktywna promocja polityki prorodzinnej przez środki masowego przekazu • Zapis ustawy o pomocy społecznej wprowadzający dodatkowy przelicznik liczby rodzin przypadającej na jednego pracownika socjalnego • Istnienie systemu świadczeń rodzinnych i pomocy osobom uprawnionym do alimentów • Funkcjonowanie systemu pomocy i wsparcia dla osób doświadczających przemocy w rodzinie • Rozwój infrastruktury odpowiadającej zmieniającym się potrzebom socjalnym

ZAGROśENIA • Kryzys i spowolnienie gospodarcze • Starzenie się społeczeństwa • Brak moŜliwości podejmowania szybkich decyzji w sprawie pomocy rodzinie z powodu długich procedur prawnych • Polityka prorodzinna nie stanowi priorytetu w polityce społecznej państwa • Kryzys wartości moralnych i upadek autorytetów • Niespójny i niestabilny system prawny • Defaworyzowanie województwa w polityce krajowej • Nieadekwatna do istniejącej sytuacji polityka mieszkaniowa państwa, ograniczone moŜliwości nabywania mieszkań oraz otrzymywania kredytów przez młode rodziny • Przepisy prawne promujące samotne macierzyństwo, niezawieranie małŜeństw i rozwody w celu uzyskania dodatkowych środków finansowych • Problem eurosieroctwa

68

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.1.2.

CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA

Cel operacyjny 1.1.

Dzieci i młodzieŜ w społeczeństwie.

coraz

lepiej

i

bardziej

aktywnie

funkcjonują

Działania: 1.1.1. Tworzenie partnerstw i zespołów interdyscyplinarnych oraz podejmowanie współpracy na rzecz dzieci i młodzieŜy przez jednostki samorządu terytorialnego, podmioty z obszaru pomocy i integracji społecznej, edukacji oraz sektora prywatnego. 1.1.2. Rozwój podmiotów umoŜliwiających aktywne spędzanie wolnego czasu oraz form aktywności w ramach dostępnej bazy (Orliki, GOKi, biblioteki, MKIS, szkoły, świetlice) oraz organizacja zajęć pozaszkolnych dla dzieci i młodzieŜy zwłaszcza na terenach wiejskich. 1.1.3. Promowanie aktywności młodego pokolenia np. w ramach wolontariatu, działań organizacji pozarządowych, grup nieformalnych i innych. 1.1.4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, przestępczości i uzaleŜnieniom wśród dzieci i młodzieŜy. 1.1.5. Rozwój systemu pomocy materialnej dla uczących się dzieci i studiującej młodzieŜy z rodzin najuboŜszych z uwzględnieniem dzieci szczególnie uzdolnionych. Cel operacyjny 1.2.

Rodziny coraz lepiej funkcjonują dzięki dobrym warunkom społecznoinstytucjonalnym. Działania: 1.2.1. Podejmowanie działań na rzecz wspierania rodzin z dziećmi oraz zapobieganie dysfunkcjom w rodzinie. 1.2.2. Wzmacnianie profesjonalnego i kompleksowego poradnictwa rodzinnego oraz dostępności do specjalistów pracujących z rodziną zwłaszcza na terenach wiejskich. 1.2.3. Wprowadzanie nowych form i metod pracy z rodziną. 1.2.4. Wsparcie kadr pomocy i integracji społecznej w ramach róŜnych form dokształcania (np. szkolenia, warsztaty, kursy) z zakresu pracy z rodziną. 1.2.5. Rozwój i promowanie form opieki zastępczej i rodzinnej. 1.2.6. Wspieranie społecznej i zawodowej aktywności w zaspokajaniu potrzeb Ŝyciowych rodzin. Cel operacyjny 1.3.

Rodzina silniejsza i odpowiedzialna za swój los, tworząca lepsze warunki prawidłowego rozwoju i opieki wszystkim swoim członkom. Działania: 1.3.1. Inicjowanie działań na rzecz pomocy rodzinom znajdującym się w kryzysie w zakresie odpowiedzialności za los rodziny i dzieci. 1.3.2. Promowanie rodziny jako wartości w ramach wspierania i organizowania róŜnych inicjatyw (np. Dni Rodziny, konkursy, warsztaty). 1.3.3. Opracowanie oraz realizacja programów i projektów przez podmioty działające na rzecz rodziny.

69

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku 1.3.4. Współpraca podmiotów pracujących na rzecz rodziny z mediami, organizacjami pozarządowymi, szkołami w zakresie kreowania i upowszechniania pozytywnych wzorców funkcjonowania rodziny. 1.3.5. Popularyzowanie i promowanie modelu zdrowego stylu Ŝycia. 1.3.6. Inicjowanie działań samorządów lokalnych na rzecz rozwiązywania problemów rodziny.

70

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.2. Priorytet II Wzmacnianie integracji społecznej

WZMACNIANIE INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne oraz przemiany demograficzne zachodzące w województwie powodują wzrost zagroŜenia wykluczeniem społecznym i zawodowym róŜnych grup społecznych, w tym przede wszystkim osób starszych, niepełnosprawnych, uzaleŜnionych, ofiar przemocy i innych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji Ŝyciowej. Stworzenie moŜliwości pełnego uczestnictwa wszystkich mieszkańców województwa w Ŝyciu społecznym stanowi wyzwanie polityki społecznej i nakreśla drugi obszar priorytetowych celów i działań Strategii. Działania te mają na celu stworzenie moŜliwości wyjścia z izolacji społecznej oraz integrację z otoczeniem szczególnie ww. grup społecznych.

71

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.2.1.

Analiza SWOT

MOCNE STRONY • Zwiększenie liczby placówek i ośrodków wsparcia dla osób niepełnosprawnych i starszych • Opracowanie i realizacja wojewódzkich programów na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych, uzaleŜnionych i innych • Działalność Uniwersytetów III Wieku aktywizująca osoby starsze • Wzrost zaangaŜowania samorządów terytorialnych i organizacji pozarządowych w rozwiązywanie problemów grup szczególnie zagroŜonych wykluczeniem społecznym (np. osób niepełnosprawnych, osób starszych) • Wysoka aktywność instytucji pomocy i integracji społecznej w pozyskiwaniu środków z Unii Europejskiej i innych źródeł na realizację projektów na rzecz grup społecznych zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Dobre kwalifikacje kadry pomocy i integracji społecznej, słuŜb zatrudnienia oraz organizacji pozarządowych w zakresie realizacji projektów unijnych • Pozytywne rezultaty oraz doświadczenia jednostek pomocy i integracji społecznej z wdraŜania projektów na rzecz osób i grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym w ramach programów, w tym ze środków unijnych • Szersze włączanie organizacji pozarządowych przez samorząd lokalny w realizację zadań z zakresu polityki społecznej na rzecz grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Tworzenie partnerstw lokalnych na rzecz realizacji zadań polityki społecznej, w tym np. PAL • Rozwój grup samopomocowych i wolontariatu • Sprawnie działający Warmińsko-Mazurski Pakt na Rzecz Rozwoju Poradnictwa Zawodowego

SŁABE STRONY • Roszczeniowe postawy oraz bierność osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Bariery architektoniczne i komunikacyjne oraz słabo rozwinięty transport publiczny zwłaszcza na terenach wiejskich ograniczający mobilność (m.in. osób starszych i niepełnosprawnych) • Mało skoordynowany system działań róŜnych instytucji i organizacji na rzecz osób i grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Wysoki poziom przyzwolenia społecznego na zachowania prowadzące do wykluczenia społecznego (np. spoŜycie alkoholu) • Ograniczony dostęp do usług środowiskowych oraz instytucjonalnych dla osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym szczególnie na terenach wiejskich • Obojętność i bierność społeczności lokalnych wobec grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Niewystarczające zabezpieczenie środków finansowych na systematyczne wdraŜanie przyjętych i planowanych działań • Zbyt mało innowacyjnych rozwiązań na rzecz aktywizacji grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Słabo rozwinięte poradnictwo specjalistyczne w regionie • Nierównomierne geograficznie rozmieszczenie instytucji i placówek systemu wsparcia osób szczególnie zagroŜonych wykluczeniem społecznym w regionie • Zbytnie przeciąŜenie pracowników socjalnych pracą administracyjną

72

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku SZANSE • Promowanie zrównowaŜonego rozwoju w Unii Europejskiej • Polityka Unii Europejskiej i polityka kraju kładąca nacisk na rozwój kapitału społecznego oraz poprawę spójności społecznej • Inwestycje w rozwój zasobów ludzkich • Kampanie społeczne w środkach masowego przekazu dotyczące grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Tworzenie i wdraŜanie programów krajowych dotyczących przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i rozwiązywania problemów społecznych • Edukacja społeczeństwa w kierunku pozytywnego kształtowania świadomości i poczucia wartości • Wspieranie regionów słabiej rozwiniętych w ramach środków pochodzących z Unii Europejskiej

ZAGROśENIA • Kryzys i spowolnienie gospodarcze • Marginalizacja regionu w polityce społeczno-gospodarczej państwa • Brak spójności w przepisach prawnych w zakresie realizacji zadań aktywizujących i wspierających na rzecz grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym • Prawnie zagwarantowany zbyt łatwy dostęp do zasiłków pomocy społecznej • Niekorzystny i niespójny system orzecznictwa o niepełnosprawności • Zbyt szerokie pokazywanie negatywnych wzorców zachowań społecznych w środkach masowego przekazu

73

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.2.2.

CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA

Cel operacyjny 2.1.

Coraz większa aktywizacja i integracja osób starszych oraz lepsze wykorzystanie ich potencjału w środowisku lokalnym. Działania: 2.1.1. Udzielanie wsparcia rodzinie w opiece nad osobą starszą poprzez zwiększanie dostępności i rozwój środowiskowych usług opiekuńczych (w tym specjalistycznych) oraz usług rehabilitacyjnych. 2.1.2. Rozwój róŜnego typu placówek w regionie oraz w środowiskach lokalnych adekwatnych do potrzeb osób starszych. 2.1.3. Opracowywanie i realizacja programów i projektów na rzecz aktywizacji osób starszych. 2.1.4. Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań publicznych i usług z zakresu pomocy społecznej w obszarze wsparcia osób starszych. 2.1.5. Rozwój lokalnych form aktywizacji społecznej i wsparcia na rzecz osób starszych (w tym np. klubów seniora, Uniwersytetów III Wieku i innych). 2.1.6. Promocja i wspieranie idei wolontariatu na rzecz i wśród osób starszych. 2.1.7. Inicjowanie i organizacja spotkań, imprez, przedsięwzięć integracyjnych dla osób starszych, w tym z udziałem lokalnych społeczności. 2.1.8. Rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi na rzecz rozwiązywania problemów osób starszych. Cel operacyjny 2.2.

Osoby niepełnosprawne aktywniej uczestniczą w Ŝyciu rodzinnym, społecznym i zawodowym oraz są lepiej zintegrowane ze środowiskiem otwartym na ich potrzeby i potencjał. Działania: 2.2.1. Rozwój usług na rzecz zapobiegania powstawaniu niepełnosprawności i ograniczania jej skutków. 2.2.2. Rozwój infrastruktury słuŜącej rehabilitacji osób niepełnosprawnych i zwiększenie dostępności do usług rehabilitacyjnych. 2.2.3. Inicjowanie podejmowania działań aktywizujących zawodowo osoby niepełnosprawne, w tym na otwartym rynku pracy. 2.2.4. Zintensyfikowanie działań na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych osób niepełnosprawnych. 2.2.5. Likwidacja barier we wszystkich dziedzinach Ŝycia, umoŜliwiająca osobom niepełnosprawnym pełnienie ról społecznych i zawodowych. 2.2.6. Zintegrowanie działań partnerów społecznych na rzecz osób niepełnosprawnych.

74

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Cel operacyjny 2.3.

Osoby uzaleŜnione, współuzaleŜnione i ofiary przemocy są bardziej świadome swoich problemów, aktywniej uczestniczą w procesie wychodzenia z nich i prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. Działania: 2.3.1. Opracowywanie oraz realizacja programów i projektów w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień oraz przeciwdziałania przemocy. 2.3.2. Szkolenia z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień oraz przeciwdziałania przemocy dla kadr pomocy i integracji społecznej. 2.3.3. Rozwój poradnictwa specjalistycznego. 2.3.4. Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań publicznych i usług z zakresu pomocy społecznej w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień oraz przeciwdziałania przemocy. 2.3.5. Doskonalenie stosowania procedury „Niebieskiej Karty” i rozwój innych narzędzi przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 2.3.6. Wsparcie tworzenia młodzieŜowych klubów integracji społecznej oraz zwiększenie liczby świetlic środowiskowych i socjoterapeutycznych. skuteczności zespołów 2.3.7. Doskonalenie funkcjonowania oraz zwiększanie interdyscyplinarnych działających na rzecz osób uzaleŜnionych, współuzaleŜnionych i ofiar przemocy. 2.3.8. Budowanie koalicji, partnerstw na rzecz wsparcia osób uzaleŜnionych, współuzaleŜnionych i ofiar przemocy. 2.3.9. Popularyzowanie i promowanie modelu zdrowego stylu Ŝycia. Cel operacyjny 2.4.

Osoby z innych grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym bardziej aktywnie uczestniczą w procesie swego powrotu do samodzielnego, godnego Ŝycia w rodzinie i społeczeństwie. Działania: 2.4.1. Opracowywanie oraz realizacja programów i projektów na rzecz wsparcia osób opuszczających zakłady karne, placówki opiekuńczo-wychowawcze, placówki resocjalizacyjne, rodziny zastępcze i inne. 2.4.2. Szkolenia dla kadr pomocy i integracji społecznej w zakresie pracy z osobami zagroŜonymi wykluczeniem społecznym. 2.4.3. Rozwój partnerstwa i współpracy róŜnych jednostek i instytucji działających na rzecz osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym. 2.4.4. Wypracowywanie i wdraŜanie innowacyjnych metod pracy z osobami zagroŜonymi wykluczeniem społecznym oraz wykorzystywanie wzorców i dobrych praktyk. 2.4.5. Rozwój poradnictwa specjalistycznego. 2.4.6. Opracowywanie i realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności. 2.4.7. Inicjowanie tworzenia mieszkań socjalnych i mieszkań chronionych.

75

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.3. Priorytet III Wspieranie aktywności i mobilności zawodowej oraz edukacyjnej osób bezrobotnych

WSPIERANIE AKTYWNOŚCI I MOBILNOŚCI ZAWODOWEJ ORAZ EDUKACYJNEJ OSÓB BEZROBOTNYCH Bezrobocie jest jednym z najbardziej powszechnych problemów społecznych województwa warmińsko-mazurskiego. Wspieranie bezrobotnych mieszkańców województwa mające na celu podjęcie przez nich pracy wymaga rozmaitych działań aktywizujących związanych z podnoszeniem ich potencjału zawodowego. Z uwagi na newralgiczność oraz skalę problemu, który dotyczy duŜej części mieszkańców Warmii i Mazur, obszar ten wyodrębniono w Strategii w ramach osobnego Priorytetu. Zaproponowane działania mają na celu zwiększenie aktywności zawodowej i edukacyjnej mieszkańców województwa, co uznano za kluczowe dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionu warunkowanego wzrostem zatrudnienia oraz rozwojem zasobów ludzkich.

76

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.3.1.

Analiza SWOT

MOCNE STRONY • Rozwój podmiotów ekonomii społecznej w województwie (np. KIS, CIS, spółdzielnie socjalne) • Liczna kadra jednostek pomocy i integracji społecznej • Tendencje i ambicje młodych ludzi do podnoszenia kwalifikacji zawodowych • Skuteczne pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych przez jednostki organizacyjne pomocy i integracji społecznej oraz organizacje pozarządowe na aktywizację zawodową osób bezrobotnych • Funkcjonowanie instytucji wsparcia osób bezrobotnych (m.in. WUP, PUP, OHP, instytucje szkoleniowe) • Nabycie nowych kompetencji i kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w zakresie aktywizacji zawodowej m.in. poprzez realizację projektów systemowych i konkursowych POKL • Dobre kwalifikacje kadry pomocy społecznej i słuŜb zatrudnienia w zakresie realizacji projektów unijnych • Funkcjonowanie Zespołu ds. wdraŜania i promocji ekonomii społecznej w województwie • Aktywność organizacji pozarządowych w realizacji zadań zlecanych przez samorząd województwa w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej • Funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych • Aktywność jednostek organizacyjnych pomocy i integracji społecznej w realizacji projektów systemowych POKL • Szerokie moŜliwości kształcenia zawodowego i przekwalifikowania m.in. w ramach POKL • Udzielanie zindywidualizowanej pomocy osobom bezrobotnym (m.in. IPD, kontrakt socjalny, poradnictwo zawodowe, psychologiczne i inne)

SŁABE STRONY • Wysokie bezrobocie w regionie i nieadekwatny do potrzeb rynku pracy poziom wykształcenia mieszkańców oraz niski poziom wykształcenia części osób bezrobotnych • Dziedziczenie bezrobocia powodujące dodatkowe narastanie problemu i demotywację kolejnych pokoleń • Łatwość uzyskania pomocy materialnej z pomocy społecznej demotywująca do podejmowania aktywności zawodowej • Migracje zarobkowe osób wykształconych, zwłaszcza młodych do duŜych miast i za granicę z powodu braku perspektyw w swoich środowiskach lokalnych • Słaba infrastruktura komunikacyjna regionu • Niewłaściwa oferta szkolnictwa zawodowego i wyŜszego niepowiązana z potrzebami regionalnego rynku pracy • Słaba kondycja ekonomiczna mieszkańców województwa • Słaba kontrola legalności zatrudnienia • Słabo rozwinięty transport publiczny zwłaszcza na terenach wiejskich, ograniczający mobilność osób bezrobotnych • Niewystarczająca liczba instytucji (podmiotów) udzielających poręczeń dla spółdzielni socjalnych w sposób trwały i ciągły

77

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku • Dostępność środków przeznaczonych na rozwój ekonomii społecznej jako formy aktywizacji społecznej i zawodowej na poziomie województwa • Partnerska współpraca OPS-ów i PUP-ów w zakresie realizacji projektów aktywizacji społecznej i zawodowej • Specyfika województwa - walory przyrodnicze stwarzające szansę na tworzenie oraz rozwój miejsc pracy w obszarze turystyki • Wzrost wykorzystania instrumentów ekonomii społecznej przez samorządy w aktywizacji osób niepełnosprawnych SZANSE • Członkostwo u Unii Europejskiej i otwarty rynek pracy • Dostępność nowoczesnych metod pracy z osobami bezrobotnymi, nowych form zatrudnienia np. ekonomia społeczna • Programy pomocowe dla przedsiębiorców na tworzenie nowych miejsc pracy dofinansowane m.in. z EFS, PFRON i innych źródeł • Rozwinięte technologie ułatwiające zdobywanie informacji, komunikację, poszerzanie wiedzy i podnoszenie kwalifikacji przez osoby bezrobotne • Regulacje prawne w zakresie standaryzacji usług rynku pracy w kierunku podniesienia jakości usług • Tworzenie pozytywnego klimatu w kraju dla rozwoju ekonomii społecznej • Promowanie zrównowaŜonego rozwoju w Unii Europejskiej • Regulacje prawne i ich nowelizacja w obszarze istniejących i nowych instrumentów ekonomii społecznej • Dostępność nowoczesnych metod pracy z osobami niepełnosprawnymi i starszymi oraz nowych form zatrudnienia • Polityka państwa stawiająca na rozwój edukacji

ZAGROśENIA • Polityka wynagradzania demotywująca do podejmowania zatrudnienia • Niechęć pracodawców związana z tworzeniem nowych miejsc pracy oraz legalnym zatrudnianiem z powodu wysokich podatków i ubezpieczeń • Marginalizacja regionu w polityce społeczno-gospodarczej państwa • Kryzys gospodarczy na świecie i spowolnienie gospodarcze w kraju • Prawnie zagwarantowany zbyt łatwy dostęp do zasiłków pomocy społecznej • Zmniejszenie środków na aktywne zwalczanie bezrobocia z budŜetu państwa (np. Fundusz Pracy) • Niekorzystne zmiany w strukturze demograficznej społeczeństwa - starzenie się społeczeństwa oraz spadek liczby dzieci i młodzieŜy • Wysokie koszty społeczne bezrobocia • Peryferyjne połoŜenie województwa • DuŜa biurokracja przy realizacji projektów POKL na rzecz osób bezrobotnych

78

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.3.2.

CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA

Cel operacyjny 3.1.

Młode osoby bezrobotne posiadają kwalifikacje coraz bardziej adekwatne do zmieniających się potrzeb rynku pracy oraz są bardziej aktywne i mobilne zawodowo. Działania: 3.1.1. Opracowywanie oraz realizacja programów oraz projektów aktywizujących i wyrównujących szanse edukacyjne i zawodowe młodzieŜy ze środowisk zagroŜonych bezrobociem (np. PAL) przy aktywnym jej uczestnictwie. 3.1.2. Wspieranie rozwoju róŜnorodnych form aktywizacji zawodowej oraz zdobywania doświadczenia zawodowego w celu pokonywania barier wejścia na rynek pracy, zwłaszcza dla absolwentów. 3.1.3. Organizowanie szkoleń dla osób bezrobotnych w celu podniesienia i zdobycia innych kwalifikacji zawodowych zwiększających szansę na podjęcie zatrudnienia. 3.1.4. Tworzenie specjalistycznego poradnictwa zawodowego dla młodzieŜy biernej na rynku pracy, realizowanego m.in. przez doradców zawodowych, MłodzieŜowe Kluby Integracji Społecznej. 3.1.5. Współpraca i współdziałanie pomiędzy jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej, instytucjami rynku pracy, szkołami (w tym szkołami wyŜszymi), pracodawcami, organizacjami pozarządowymi. 3.1.6. Aktywizacja społeczna młodzieŜy poprzez wolontariat. 3.1.7. Organizowanie lokalnych i wojewódzkich debat związanych z problematyką młodzieŜy. Cel operacyjny 3.2.

Osoby bezrobotne znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy ze względu na wykształcenie i kwalifikacje, w tym osoby 50+, zdobywają umiejętności, dzięki którym są bardziej aktywne zawodowo i coraz częściej znajdują zatrudnienie zwłaszcza na regionalnym rynku pracy. Działania: 3.2.1. Opracowywanie oraz realizacja lokalnych programów oraz projektów na rzecz osób bezrobotnych o niskich kwalifikacjach zawodowych, osób z wyŜszym wykształceniem oraz osób 50+, zagroŜonych bezrobociem (np. PAL), przy aktywnym uczestnictwie tych grup. 3.2.2. Wspieranie rozwoju róŜnorodnych form aktywizacji zawodowej oraz zdobywania doświadczenia zawodowego w celu pokonywania barier związanych z powrotem na rynek pracy, zwłaszcza dla osób 50+. 3.2.3. Rozwijanie działań mających na celu dostosowanie kształcenia i dokształcania do potrzeb lokalnego rynku pracy. 3.2.4. Promocja i wspieranie rozwoju podmiotów ekonomii społecznej jako alternatywnej formy zatrudnienia. 3.2.5. Rozwijanie form kształcenia ustawicznego osób dorosłych. 3.2.6. Organizowanie szkoleń dla osób bezrobotnych w celu podniesienia lub zdobycia innych kwalifikacji zawodowych zwiększających szansę na podjęcie róŜnych form zatrudnienia.

79

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Cel operacyjny 3.3.

Bezrobotne osoby niepełnosprawne są lepiej wykształcone, bardziej aktywne zawodowo i korzystają z coraz większych moŜliwości podjęcia pracy. Działania: 3.3.1. Opracowywanie oraz realizacja lokalnych programów oraz projektów aktywizujących i wspierających osoby niepełnosprawne w poszukiwaniu i utrzymaniu miejsc pracy przy aktywnym uczestnictwie tych grup. 3.3.2. Poprawa dostępności do edukacji, w tym inicjowanie działań na rzecz dostosowania kształcenia i dokształcania bezrobotnych osób niepełnosprawnych do potrzeb lokalnego rynku pracy. 3.3.3. Wspieranie działań na rzecz tworzenia miejsc pracy dla bezrobotnych osób niepełnosprawnych (w tym promowanie elastycznych form zatrudnienia np. telepraca i samozatrudnienia) na otwartym rynku pracy. 3.3.4. Podnoszenie poziomu wiedzy oraz umiejętności kadr jednostek pomocy i integracji społecznej, pracowników samorządowych, instytucji rynku pracy oraz organizacji pozarządowych na rzecz aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. 3.3.5. Doskonalenie współpracy oraz koordynacja działań instytucji zajmujących się bezrobotnymi osobami niepełnosprawnymi. 3.3.6. Promocja i prezentacja twórczości artystycznej, kulturalnej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Cel operacyjny 3.4.

Osoby długotrwale bezrobotne zagroŜone wykluczeniem społecznym – m.in. osoby bezdomne, opuszczające zakłady karne, ośrodki terapii uzaleŜnień – nabywają kwalifikacje zawodowe i umiejętności społeczne skutkujące coraz większym usamodzielnieniem społeczno-zawodowym. Działania: 3.4.1. Opracowywanie oraz realizacja programów i projektów na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej osób długotrwale bezrobotnych. 3.4.2. Współpraca instytucji pomocy i integracji społecznej, instytucji rynku pracy oraz partnerów społecznych na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej osób długotrwale bezrobotnych. 3.4.3. Rozwijanie wsparcia psychologicznego i kształtowanie umiejętności Ŝyciowych u osób bezrobotnych zagroŜonych wykluczeniem społecznym, mające na celu zwiększenie ich motywacji do powrotu na rynek pracy. 3.4.4. Rozwój i promocja podmiotów ekonomii społecznej oraz spółdzielczości socjalnej (CIS, KIS, spółdzielnie socjalne i inne). 3.4.5. Rozwój specjalistycznego doradztwa z zakresu zakładania i prowadzenia podmiotów ekonomii społecznej jako alternatywnej formy zatrudnienia. 3.4.6. Organizacja szkoleń, warsztatów, konferencji, debat i spotkań promujących zatrudnienie w sektorze ekonomii społecznej. 3.4.7. Promocja wolontariatu na rzecz integracji osób z grup zagroŜonych wykluczaniem społecznym.

80

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.4. Priorytet IV Rozwój społeczeństwa obywatelskiego

ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO Jednym z kluczowych warunków rozwoju województwa jest aktywność społeczna i obywatelska mieszkańców regionu, która zaleŜna jest od ludzkich postaw i zachowań społecznych oraz wiedzy i umiejętności współdziałania. Dlatego teŜ działania mające na celu wzmocnienie postaw prospołecznych, rozwój kompetencji społecznych i umiejętności współpracy poszczególnych jednostek i grup na rzecz własnego otoczenia stanowią kolejny obszar priorytetowy działań Strategii. Aktywizacja i mobilizacja partnerów lokalnych dla osiągnięcia wspólnych celów jest kluczem do osiągnięcia wyŜszego poziomu rozwoju społecznego i pełniejszego zaspokajania potrzeb społeczności lokalnych. Dlatego teŜ waŜne jest nadanie odpowiedniego znaczenia inicjatywom obywatelskim, we współudziale organizacji pozarządowych, przyczyniającym się do rozwoju koncepcji partycypacji społecznej w świadczeniu usług społecznych.

81

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.4.1.

Analiza SWOT

MOCNE STRONY • DuŜa liczba organizacji pozarządowych w województwie • Federalizacja oraz istnienie sieci wsparcia organizacji pozarządowych • Pozytywne rezultaty i doświadczenia z wdraŜania programów i projektów w ramach środków europejskich i innych źródeł • Wzrost współpracy partnerskiej przy realizacji inicjatyw oddolnych w ramach projektów finansowanych ze środków europejskich i innych źródeł • Dobrze funkcjonujący program współpracy samorządu województwa z organizacjami pozarządowymi stanowiący przykład do wdroŜenia na poziomie gmin i powiatów • Coraz lepiej przygotowana kadra samorządów oraz organizacji pozarządowych w zakresie animowania społeczności lokalnych • DuŜa liczba szkoleń organizowanych w ramach POKL dla kadr samorządu lokalnego w zakresie rozwoju aktywizacji społeczności lokalnych • Szeroka promocja dobrych praktyk w zakresie aktywności lokalnej i działalności społecznej na poziomie regionalnym i lokalnym (m.in. konkursy: Godni Naśladowania, Ośmiu Wspaniałych) • Coraz większe włączanie organizacji pozarządowych przez samorządy terytorialne w realizację zadań z zakresu polityki społecznej • Rosnąca świadomość społeczności lokalnych na temat korzyści płynących z podejmowania działań na rzecz swojego środowiska (wykorzystanie funduszy sołeckich, działanie w organizacjach i grupach nieformalnych) • Współpraca jednostek pomocy i integracji społecznej oraz organizacji pozarządowych wykorzystująca aktywność lokalną do rozwiązywania problemów społecznych (np. PAL)

SŁABE STRONY • Mała aktywność społeczna mieszkańców w ramach realizacji działań na rzecz społeczności lokalnych i własnego środowiska • Niewystarczająca ilość środków finansowych jednostek samorządu terytorialnego na aktywizację społeczności lokalnych • Mała liczba liderów lokalnych • Niski potencjał instytucjonalno-kadrowy i finansowy organizacji pozarządowych • Niewystarczające umiejętności pozyskiwania środków spoza budŜetu samorządów lokalnych przez podmioty ekonomii społecznej • Niskie zaufanie społeczne do instytucji publicznych • Niewystarczająca aktywność i umiejętność współpracy partnerstw lokalnych na rzecz rozwiązywania problemów społecznych • Niedostateczna trwałość inicjatyw podejmowanych przez podmioty ekonomii społecznej • W niektórych gminach brak urzędników odpowiedzialnych za współpracę z organizacjami pozarządowymi • Niska świadomość obywatelska mieszkańców • Mała liczba organizacji pozarządowych w mniejszych miejscowościach i na terenach wiejskich

82

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku • Wzrost wykorzystania instrumentów ekonomii społecznej w województwie • Świadomość potrzeby nawiązywania partnerstw z organizacjami pozarządowymi wśród kadr jednostek pomocy i integracji społecznej • Zwiększająca się liczba partnerstw lokalnych na rzecz rozwiązywania problemów społecznych SZANSE • Korzystna polityka Unii Europejskiej promująca aktywność obywatelską • Istnienie i nowelizowanie przepisów prawnych uwzględniających organizacje pozarządowe jako równorzędnego partnera administracji publicznej przy rozwiązywaniu problemów społecznych (m.in. ustawa o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie, ustawa o zatrudnieniu socjalnym, ustawa o spółdzielniach socjalnych, ustawa o pomocy społecznej) • Premiowanie partnerstw i inicjatyw oddolnych w przepisach dla dotacji ze środków krajowych i europejskich • ZałoŜenia programowe kształcenia kładące nacisk na aktywizację społeczną oraz ekonomię społeczną • Wzrost kapitału społecznego oraz poprawa spójności społecznej jako główne wyzwania polityki rozwoju państwa (Raport Polska 2030) • Dostępność środków europejskich i krajowych dla organizacji pozarządowych na aktywizację społeczną i budowę społeczeństwa obywatelskiego • Nowe instrumenty ekonomii społecznej

ZAGROśENIA • Rozbudowane procedury związane z wdraŜaniem programów operacyjnych • Brak współpracy między ministerstwami i innymi instytucjami przy tworzeniu oraz wdraŜaniu uwarunkowań prawnych i strategicznych dla aktywizacji społeczności lokalnych • Brak szerokiej edukacji obywatelskiej • Trudna procedura wyboru partnerów przez jednostki sektora finansów publicznych w ramach realizacji projektów ze środków europejskich np. POKL

83

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

6.4.2.

CELE OPERACYJNE I DZIAŁANIA

Cel operacyjny 4.1.

Sektor pozarządowy skuteczniej zaspokaja potrzeby lokalnych społeczności dzięki rozwojowi branŜowemu i terytorialnemu. Działania: 4.1.1. Szersze włączanie organizacji pozarządowych w realizację zadań z zakresu polityki społecznej zlecanych przez samorządy lokalne. 4.1.2. Wspieranie działalności organizacji pozarządowych przez samorządy lokalne w branŜach wynikających z potrzeb lokalnych (np. dotacje, szkolenia). 4.1.3. Kształcenie oraz wzrost umiejętności organizacji pozarządowych w zakresie skutecznego aplikowania o środki finansowe i wykorzystania ich dla rozwoju lokalnego i regionalnego. 4.1.4. Tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu oraz funkcjonowaniu koalicji i partnerstw organizacji pozarządowych i instytucji publicznych na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. Cel operacyjny 4.2.

Profesjonalne organizacje pozarządowe przy współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego aktywniej działają na rzecz społeczności lokalnych. Działania: 4.2.1. Profesjonalizacja organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych poprzez realizację szkoleń i kursów dla liderów oraz osób aktywnych społecznie z zakresu tworzenia i prowadzenia organizacji pozarządowych. 4.2.2. Współpraca i wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego i sektora prywatnego w zakresie działań podejmowanych na rzecz społeczności lokalnych. 4.2.3. Wzmacnianie organizacji pozarządowych poprzez wsparcie ich federalizacji, sieciowania i zrzeszania się oraz wymianę doświadczeń. 4.2.4. Promowanie dobrych praktyk i modelowych działań organizacji pozarządowych na rzecz społeczności lokalnych. Cel operacyjny 4.3.

Mieszkańcy województwa coraz aktywniej uczestniczą w działaniach obywatelskich oraz w większym stopniu wykazują postawy prospołeczne. Działania: 4.3.1. Podejmowanie wspólnych działań i inicjatyw przez jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe, mających na celu wzmacnianie lokalnego potencjału społecznego oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. 4.3.2. Aktywne włączanie przez władze społeczności lokalnych i ich organizacji w Ŝycie publiczne np. poprzez debaty, kawiarenki obywatelskie, Fora Inicjatyw Pozarządowych, szerokie konsultacje społeczne na kaŜdym poziomie planowania polityki lokalnej. 4.3.3. Tworzenie przez władze lokalne warunków dla aktywności oddolnej mieszkańców np. poprzez inicjatywy lokalne, fundusze sołeckie, fundusze lokalne itp.

84

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku 4.3.4. Organizowanie przedsięwzięć mających na celu integrację osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym z lokalną społecznością. 4.3.5. Promowanie i podnoszenie rangi wolontariatu we wszystkich obszarach Ŝycia społecznego oraz wspieranie inicjatyw społecznych. 4.3.6. Realizacja i promocja programów i projektów budujących lokalną aktywność oraz wzmacniających lokalne więzi i postawy prospołeczne, w tym proekologiczne. 4.3.7. Organizowanie konkursów promujących postawy prospołeczne.

85

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

7.

REALIZACJA STRATEGII

Proces realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku obejmuje między innymi: zaangaŜowane podmioty, zasady realizacji, harmonogram działań oraz źródła finansowania. Zgodnie z przyjętym zakresem działań, realizacja Strategii leŜy w kompetencji wielu instytucji i podmiotów publicznych oraz niepublicznych. Za koordynację i realizację Strategii odpowiada Samorząd Województwa, a w wykonanie działań zaangaŜowane są ponadto następujące podmioty:
samorządy gmin i powiatów;
administracja rządowa;
jednostki organizacyjne pomocy i integracji społecznej;
jednostki organizacyjne wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
instytucje rynku pracy;
placówki działające w obszarze oświaty, kultury i sportu;
placówki ochrony zdrowia;
Policja;
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
organizacje pozarządowe;
podmioty ekonomii społecznej. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe dla poszczególnych rodzajów podmiotów zapisy Strategii są w róŜnym stopniu wiąŜące, jednakŜe skuteczne i efektywne działanie oraz współdziałanie ww. podmiotów jest warunkiem osiągnięcia sukcesu w realizacji celu głównego Strategii. Szczegółowy wykaz podmiotów zaangaŜowanych w realizację poszczególnych działań znajduje się w Załączniku nr 3 do niniejszego dokumentu. Proces realizacji Strategii będzie przebiegał z poszanowaniem porządku prawnego, zgodnie z aktualnymi dokumentami strategicznymi i programowymi oraz w oparciu o zasady warunkujące pełne wykorzystanie potencjału podmiotów zaangaŜowanych, to jest m.in. zasadę partnerstwa, subsydiarności, koncentracji. Zapisy Strategii będą realizowane poprzez m.in. przygotowywane wieloletnie programy wojewódzkie (m.in. w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi) uchwalane przez Zarząd lub Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Istotne w procesie wdraŜania Strategii będzie równieŜ uwzględnianie jej zapisów w dokumentach strategicznych i programach opracowywanych i realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego (powiatowe i gminne) z obszaru województwa warmińsko-mazurskiego.

7.1.

Harmonogram realizacji Strategii

Z uwagi na specyfikę działań zawartych w dokumencie, ich realizacja odbywać się będzie w sposób ciągły i systematyczny w ramach czasowych obowiązywania Strategii, czyli w latach 2012-2020. Harmonogram realizacji Strategii zawiera szczegółowy wykaz wszystkich działań, poprzez które odbywać się będzie realizacja celów strategicznych i operacyjnych oraz uwzględnia zarówno horyzont czasowy, jak i wskazuje jednostki realizujące dane działania. Harmonogram realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińskomazurskiego do 2020 roku przedstawiony w formie tabelarycznej stanowi Załącznik nr 3 do niniejszego dokumentu.

86

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

7.2.

Źródła finansowania

Zidentyfikowane w Strategii cele i działania z zakresu polityki społecznej realizowane na poziomie wojewódzkim wymagają odpowiednich źródeł finansowania. Przewidywane źródła finansowania to:
środki z budŜetów samorządów gmin i powiatów;
środki z budŜetu samorządu województwa;
środki własne partnerów biorących udział w realizacji celów Strategii (np. organizacji pozarządowych, podmiotów prywatnych);
środki z funduszy zewnętrznych, m.in. z fundacji;
środki z budŜetu państwa;
środki z funduszy krajowych (np. z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) oraz środki pozyskiwane z celowych programów realizowanych na szczeblu krajowym, np. z Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Programu „Aktywne Formy Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu”, Programu wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie doŜywiania” i innych;
środki zewnętrzne międzynarodowych funduszy pomocowych (np. Fundusz Szwajcarski, Polsko-Litewski Fundusz Wymiany MłodzieŜy);
środki z budŜetu Unii Europejskiej (z Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Rolnego) w ramach realizacji Programów Operacyjnych (m.in. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury, Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich).

7.3.

Środki z budŜetu Unii Europejskiej

Środki finansowe na realizację działań zaproponowanych w Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku mogą pochodzić z róŜnych źródeł. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stworzyło moŜliwość korzystania z unijnych instrumentów polityki finansowej, którymi są fundusze strukturalne. Jednym z nich jest Europejski Fundusz Społeczny (EFS), który stanowi najistotniejszy instrument finansowy polityki społecznej UE. EFS został utworzony, aby redukować róŜnice w zamoŜności i jakości Ŝycia we wszystkich państwach członkowskich i regionach UE. Promuje on spójność gospodarczą i społeczną poprzez podział środków finansowych pomiędzy państwa członkowskie i regiony, w szczególności te, gdzie rozwój gospodarczy jest mniej zaawansowany. Jest on kluczowym elementem strategii Europa 2020 na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, która ma poprawić jakość Ŝycia obywateli UE, zapewniając im lepsze kwalifikacje i większe szanse na rynku pracy. Wykorzystanie EFS na poziomie krajowym odbywa się aktualnie w ramach realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 (PO KL). PO KL składa się z 10 Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym (Priorytety I-V i X), jak i regionalnym (Priorytety VI-IX). W ramach komponentu centralnego środki przeznaczone są przede wszystkim na wsparcie efektywności struktur i systemów instytucjonalnych. Alokacja środków dla komponentu centralnego na lata 2007-2013 wynosi 15.212.231.191 PLN27. Stopień realizacji komponentu centralnego według stanu na 31 maja 2011 r. kształtuje

27

Informacja miesięczna z realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 (wg stanu na dzień 31 maja 2011 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.efs.gov.pl, wyliczenie wykonane w oparciu o kurs EBC z dnia 28 kwietnia 2011 r.; 1 Euro=3,9393 PLN.

87

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku się na poziomie 21,1% ogólnej alokacji biorąc pod uwagę zatwierdzone wnioski o płatność, czyli kwotę w wysokości 3.275.985.936 PLN. Środki komponentu regionalnego w ramach Priorytetów VI-IX przeznaczone są na realizację celu głównego Programu, którym jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej. W związku z tym Program koncentruje się na wsparciu w następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw. Stopień wykorzystania środków w ramach Priorytetów realizowanych na poziomie województwa warmińsko-mazurskiego przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 30. Stopień wykorzystania alokacji PO KL w województwie warmińsko-mazurskim na dzień 30.06.2011 r.

Wyszczególnienie

VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich

Nazwa Priorytetu VIII. VII. Promocja Regionalne integracji kadry społecznej gospodarki

IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji regionach

Alokacja na lata 397.492.325,00 273.499.159,88 279.764.407,01 300.008.765,45 2007-2013 PLN* Wartość zakontraktowanych 401.790.904,6128 152.536.385,05 153.014.554,75 169.791.371,42 środków PLN (Krajowy Wkład Publiczny) % 101% 56% 55% 57% zakontraktowanych środków Wartość wydatkowanych 339.069.614,76 110.646.992,00 102.632.407,20 117.359.646,07 środków PLN (Krajowy Wkład Publiczny) 85% 40% 37% 39% % wydatkowania *kurs EBC z dnia 29.06.2011 r.; 1 Euro=3,9987 PLN Źródło: Departament Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Województwo warmińsko-mazurskie naleŜy do jednego z wiodących w kraju pod względem zarówno poziomu kontraktacji, jak i wydatkowania środków na lata 2007-2013 w komponencie regionalnym PO KL. Środki finansowe Unii Europejskiej są równieŜ przeznaczone na wsparcie obszarów wiejskich oraz aktywizację ich mieszkańców poprzez budowanie potencjału społecznego na wsi, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania, a takŜe polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami. Realizacja tych działań odbywa się poprzez Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 (PROW) finansowany z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jednym z głównych celów Programu jest poprawa warunków Ŝycia ludności wiejskiej. Cel ten realizowany jest m.in. w ramach osi 4 Programu – Leader. Leader jest podejściem 28

Kwota zakontraktowania środków przekracza kwotę alokacji na lata 2007-2013 w związku z dodatkowym źródłami finansowana pochodzącymi z Funduszu Pracy.

88

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku do rozwoju obszarów wiejskich, polegającym na oddolnym opracowaniu przez lokalną społeczność wiejską lokalnej strategii rozwoju obszarów wiejskich oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych projektów. Takie podejście ma na celu wzmocnienie spójności podejmowanych lokalnie decyzji, podniesie jakość zarządzania oraz przyczyni się do wzmocnienia kapitału społecznego w społecznościach wiejskich. Stopień wykorzystania środków w ramach Leadera realizowanego na poziomie województwa warmińsko-mazurskiego przedstawia poniŜsza tabela. Tabela 31. Stopień wykorzystania alokacji w ramach osi Leader w województwie warmińsko-mazurskim na dzień 30.06.2011 r.

Wyszczególnienie w ramach osi LEADER Funkcjonowanie lokalnej grupy działania WdraŜanie projektów współpracy Nazwa WdraŜanie lokalnej działania strategii rozwoju – małe projekty WdraŜanie lokalnej strategii rozwoju – odnowa i rozwój wsi

Alokacja na lata 2007-2013 w PLN

Kwota dofinansowana w PLN 20.068.040,10 (kwota wnioskowana)

Liczba umów

22.523.429,00

36

2.330.010,00

8

124.957,18

28.932.568,04

275

4.657.870,69

40.927.151,30

80

14.092.102,00

Źródło: Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku swoimi ramami czasowymi obejmuje kolejny okres programowania w Unii Europejskiej. W dniu 29 czerwca 2011 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt budŜetu UE na lata 2014-2020, w którym główne priorytety to wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy. Większość wydatków budŜetowych ma być podporządkowana realizacji strategii Europa 2020. Celem będzie wyjście z kryzysu gospodarczego i wejście na ścieŜkę stabilnego wzrostu. Nowy budŜet to 972,2 mld euro w płatnościach (wobec 925,6 mld euro na lata 20072013) i 1025 mld euro w zobowiązaniach (wobec 975,8 mld euro na lata 2007-2013). Z tego znaczne kwoty przeznaczone będą na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Komisja europejska proponuje przeznaczyć ogółem 376 mld euro na politykę spójności, z czego Polska otrzymałaby około 80 mld euro, czyli 12 mld euro więcej niŜ w obecnej perspektywie finansowej. KE proponuje ponadto zwiększenie puli środków finansowych przeznaczonych na młodzieŜ. W latach 2014-2020 ogólna kwota wynieść ma 15,2 mld euro i w głównej mierze przeznaczona ma być na programy wspierające edukację. Negocjacje dotyczące ostatecznego kształtu budŜetu UE potrwają do połowy roku 2012, a budŜet uchwalony zostanie w końcu roku 2012 i dopiero wówczas będzie moŜna szacować wielkość środków przeznaczonych na realizację polityki spójności w województwie warmińsko-mazurskim.

89

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

8.

MONITOROWANIE I EWALUACJA STRATEGII

Monitoring i ewaluacja są niezbędnymi elementami planowania strategicznego, poniewaŜ prowadzą do uzyskania oceny sytuacji społecznej regionu. W związku z tym zapisy zawarte w Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku będą przedmiotem cyklicznego procesu monitorowania, czyli gromadzenia i analizowania wiarygodnych, ilościowych i jakościowych informacji na temat podjętych działań i oceny poziomu realizacji wyznaczonych celów. Proces ten będzie odbywał się w sposób systematyczny równolegle z wdraŜaniem Strategii. Do przeprowadzania monitoringu powołany zostanie uchwałą Zarządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego Zespół ds. monitoringu i ewaluacji Strategii polityki społecznej województwa warmińskomazurskiego. Zadaniem Zespołu będzie monitorowanie przebiegu oraz ocena efektywności realizacji Strategii, przedstawianie wniosków, propozycji i opinii oraz zagroŜeń w zakresie realizacji jej załoŜeń. Zespół będzie dokonywał oceny na podstawie raportów z monitorowania stanu realizacji Strategii opracowywanych przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania monitoringu Strategii określone zostaną w uchwale Zarządu powołującej ww. Zespół. Informacje i dane konieczne do rzetelnej i kompleksowej oceny realizacji Strategii pozyskiwane będą od róŜnego rodzaju instytucji, w tym głównie z:
Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie;
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (w tym: z ROPS);
Głównego Urzędu Statystycznego;
Urzędu Statystycznego w Olsztynie;
Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie;
Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie;
Warmińsko-Mazurskiego Centrum Zdrowia Publicznego;
Warmińsko-Mazurskiego Kuratorium Oświaty;
Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia;
Państwowej Komisji Wyborczej;
Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej;
jednostek samorządu terytorialnego;
ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie;
organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy i integracji społecznej;
jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
szkół wyŜszych z terenu województwa;
innych instytucji i organizacji właściwych ze względu na zakres działań zawartych w Strategii. Informacje i wielkości wskaźników opisywać będą stan realizacji załoŜeń dokumentu za badany okres oraz jednocześnie pozwolą na dokonanie porównania wskaźników opisujących wdraŜanie działań Strategii pomiędzy poszczególnymi latami. W przypadku istotnych zmian sytuacji wewnętrznej w województwie lub uwarunkowań zewnętrznych, a takŜe w wyniku ewaluacji dokumentu, moŜe być przeprowadzony proces aktualizacji zapisów Strategii. Wskaźniki słuŜące ocenie realizacji celów strategicznych i operacyjnych Strategii ujęte w zestawieniu tabelarycznym stanowią Załącznik nr 4 do niniejszego dokumentu.

90

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Spis tabel, wykresów, rysunków Tabele: Tabela 1. Wskaźniki ruchu naturalnego ludności województwa warmińsko-mazurskiego w 2009 roku............................................................................................................ 21 Tabela 2. Produkt krajowy brutto ogółem (w zł) ..................................................................... 23 Tabela 3. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca (w zł)....................................................... 23 Tabela 4. Wynagrodzenia według sekcji w Polsce i województwie warmińsko-mazurskim w 2009 roku............................................................................................................ 25 Tabela 5. Stopa bezrobocia rejestrowanego w poszczególnych latach .................................... 26 Tabela 6. Współczynnik skolaryzacji brutto w Polsce i w województwie warmińskomazurskim w 2009 r............................................................................................... 29 Tabela 7. Infrastruktura pomocy społecznej województwa w poszczególnych latach ............ 34 Tabela 8. Liczba miejsc w ponadgminnych domach pomocy społecznej według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. .................................................................................... 35 Tabela 9. Liczba osób oczekujących na umieszczenie w DPS według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. .................................................................................................. 35 Tabela 10. Zatrudnienie w wybranych jednostkach organizacyjnych pomocy i integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim............................................. 36 Tabela 11. Zatrudnienie pracowników socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 .............................. 37 Tabela 12. Zatrudnienie pracowników socjalnych w powiatowych centrach pomocy rodzinie w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 .............................. 37 Tabela 13. Wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację zadań własnych i zleconych przez gminy i powiaty województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2005-2009 ................................................................................................ 38 Tabela 14. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. ludności ................................................................................................................................ 40 Tabela 15. Liczba rodzin i osób korzystających z róŜnych rodzajów świadczeń z systemu pomocy społecznej (bez względu na rodzaj, formę i źródło finansowania) w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 .............................. 40 Tabela 16. Procent osób, którym udzielono pomocy, w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2005-2009, z podziałem na powody przyznania pomocy ......................................................... 41 Tabela 17. Procent osób, którym udzielono pomocy, w stosunku do ogólnej liczby osób, objętych pomocą społeczną w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009, z podziałem na powody przyznania pomocy ..................................... 42 Tabela 18. Kształtowanie się liczby rodzin zastępczych w województwie warmińskomazurskim .............................................................................................................. 43 Tabela 19. Liczba całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych w latach 2005-2010 ................................................................................................................................ 43 Tabela 20. Liczba ośrodków adopcyjno-opiekuńczych w województwie warmińskomazurskim w latach 2005-2010 ............................................................................. 44 Tabela 21. Liczba osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa w latach 2005-2010 w województwie warmińsko-mazurskim .............................. 46 Tabela 22. Liczba wydanych orzeczeń o niepełnosprawności przez powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2010............................................................................................................... 47 91

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Tabela 23. Liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych w województwie warmińskomazurskim w latach 2005-2010 ............................................................................. 47 Tabela 24. Liczba przeprowadzonych interwencji domowych w województwie warmińskomazurskim w poszczególnych latach ..................................................................... 51 Tabela 25. Liczba pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach .................................................. 51 Tabela 26. Liczba sprawców przemocy domowej w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach ........................................................................................ 52 Tabela 27. Liczba sprawców przemocy domowej pod wpływem alkoholu w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach .................................................. 52 Tabela 28. Zestawienie dotacji przekazanych przez Samorząd Województwa WarmińskoMazurskiego w latach 2005-2010 na realizację zadań w zakresie polityki społecznej ............................................................................................................... 54 Tabela 29. Zestawienie wybranych podmiotów ekonomii społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach .................................................. 61 Tabela 30. Stopień wykorzystania alokacji PO KL w województwie warmińsko-mazurskim na dzień 30.06.2011 r. ............................................................................................ 88 Tabela 31. Stopień wykorzystania alokacji w ramach osi Leader w województwie warmińskomazurskim na dzień 30.06.2011 r. ......................................................................... 89 Wykresy: Wykres 1. Liczba ludności w województwie warmińsko-mazurskim z podziałem na podregiony na koniec 2009 r. ........................................................................... 18 Wykres 2. Liczba ludności w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 .... 19 Wykres 3. Procent ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009 .............................. 20 Wykres 4. Przeciętna długość trwania Ŝycia kobiet i męŜczyzn w województwie warmińskomazurskim w latach 2005-2009 ............................................................................. 21 Wykres 5. Przyrost naturalny na 1.000 ludności w Polsce i województwie warmińskomazurskim w latach 2005-2009 ............................................................................. 22 Wykres 6. Struktura pracujących w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach ...................................................................................................................... 24 Wykres 7. Procent osób w gospodarstwach domowych Ŝyjących poniŜej minimum egzystencji, relatywnej granicy ubóstwa i ustawowej granicy ubóstwa w Polsce i w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2009........................... 45 Wykres 8. Pokrzywdzeni w wyniku przemocy domowej w województwie warmińskomazurskim w 2010 r............................................................................................... 51 Wykres 9. Liczba stowarzyszeń i fundacji w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2005-2010............................................................................................................... 53 Wykres 10. Liczba osób objętych reintegracją społeczną i zawodową w CIS województwa warmińsko-mazurskiego ........................................................................................ 58 Wykres 11. Liczba klubów integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach ........................................................................................ 58 Wykres 12. Liczba uczestników objętych wsparciem KIS w poszczególnych latach ............. 59 Wykres 13. Liczba spółdzielni socjalnych w województwie warmińsko-mazurskim w poszczególnych latach ........................................................................................ 60

92

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Rysunki: Rysunek 1. Etapy prac nad aktualizacją dokumentu Strategii polityki społecznej województwa ................................................................................................................................ 10 Rysunek 2. Podział administracyjny województwa warmińsko-mazurskiego (stan na dzień 1 I 2009 r.).............................................................................................................. 17 Rysunek 3. Ludność w województwie warmińsko-mazurskim według płci i wieku na koniec 2009 roku................................................................................................................ 20 Rysunek 4. Wartość świadczeń pomocy społecznej na 1 mieszkańca w 2009 r. .................... 39 Rysunek 5. Mapa wybranych podmiotów ekonomii społecznej w województwie warmińskomazurskim wg stanu na dzień 31 grudnia 2010 r................................................... 59

93

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Spis załączników Załącznik nr 1. Drzewo problemów Załącznik nr 2. Drzewo celów Załącznik nr 3. Harmonogram realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Załącznik nr 4. Wskaźniki słuŜące ocenie realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Załącznik nr 5. Skład Zespołu Roboczego do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego

94

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Załącznik nr 1 Drzewo problemów

95

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku NIEDOSTATECZNA AKTYWNOŚĆ OSÓB I RODZIN WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO ORAZ ICH ŚRODOWISK LOKALNYCH I OTOCZENIA INSTYTUCJONALNEGO W ZAPOBIEGANIU MARGINALIZACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ ROSNĄCE DYSFUNKCJE W RODZINIE ZAGROśENIE WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM DZIECI I MŁODZIEśY

DEGRADACJA I MARGINALIZACJA SPOŁECZNA I ZAWODOWA Z POWODU BEZROBOCIA

WZROST ZAGROśENIA MARGINALIZACJĄ SPOŁECZNĄ I ZAWODOWĄ RÓśNYCH GRUP SPOŁECZNYCH

WZROST ZAGROśENIA PATOLOGIAMI DZIECI I MŁODZIEśY DYSFUNKCJA MOTYWACJI MŁODZIEśY WZRASTAJĄCA LICZBA DZIECI I MŁODZIEśY TRAFIAJĄCYCH DO RODZINNEJ OPIEKI ZASTĘPCZEJ I PLACÓWEK OPIEKUŃCZOWYCHOWAWCZYCH

DZIEDZICZENIE I POWIELANIE/ UTRWALANIE NEGATYWNYCH WZORCÓW W RODZINIE (bieda, bezrobocie, niskie wykształcenie, bezradność, roszczeniowość) ROSNĄCA AGRESJA I PRZEMOC W RODZINIE I śYCIU SPOŁECZNYM UZALEśNIENIA SAMOTNE RODZICIELSTWO UBÓSTWO RODZIN Z MAŁYCH GMIN I TERENÓW WIEJSKICH

RODZINY NIE CHCĄ MIEĆ I/LUB WYCHOWYWAĆ DZIECI, SĄ NIEWYDOLNE OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZO I/LUB EKONOMICZNIE

MARGINALIZACJA OSÓB STARSZYCH MARGINALIZACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH MARGINALIZACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH PSYCHICZNIE MARGINALIZACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH FIZYCZNIE MARGINALIZACJA OSÓB Z POWODU UZALEśNIENIA, WSPÓŁUZALEśNIENIA I PRZEMOCY Alkohol, narkotyki, inne substancje psychoaktywne, internet, hazard, przemoc i inne MARGINALIZACJA OSÓB Z INNYCH GRUP SPOŁECZNYCH • • • • •

MAŁA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH

BEZROBOCIE OSÓB MŁODYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY

BEZROBOCIE OSÓB ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE I POSIADANE KWALIFIKACJE (w tym zwłaszcza osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niŜszym oraz osoby

BEZROBOCIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH BEZROBOCIE OSÓB ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY ZE WZGLĘDU NA DŁUGI OKRES POZOSTAWIANIA BEZ PRACY (w tym np. osoby bezdomne, opuszczające zakłady karne, ośrodki terapii uzaleŜnień i in.)

Opuszczających zakłady karne Bezdomnych Opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze Opuszczających placówki resocjalizacyjne 96 Inne osoby

SEKTOR POZARZĄDOWY NIERÓWNOMIERNIE ROZWINIĘTY BRANśOWO I TERYTORIALNIE ZBYT MAŁA LICZBA LIDERÓW SPOŁECZNYCH NISKIE ZAUFANIE DO ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH U WŁADZ LOKALNYCH NISKIE ZAANGAśOWANIE SPOŁECZNE LUDZI NEGATYWNE NASTAWIENIE LUB BRAK AKCEPTACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH DLA DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNEJ BIERNOŚĆ LUB OBAWA SPOŁECZNOŚCI PRZED REAGOWANIEM NA ZACHOWANIA NIEZGODNE Z NORMAMI ORAZ NISKA WRAśLIWOŚĆ SPOŁECZNA OBNIśENIE/DEWALUACJA NORM SPOŁECZNYCH I MORALNYCH AGRESJA JAKO PRZEJAW BRAKU UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACJI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW W SPOŁECZNOŚCI

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Załącznik nr 2 Drzewo celów

97

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku OSOBY I RODZINY Z WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO, ICH ŚRODOWISKA LOKALNE I OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE WSPÓŁDZIAŁAJĄ ZE SOBĄ I SĄ ZAANGAśOWANE WE WZMACNIANIE INTEGRACJI ORAZ AKTYWIZACJI SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ RODZINA W WIĘKSZYM STOPNIU WYKORZYSTUJE SWÓJ POTENCJAŁ ORAZ śYJE W WARUNKACH SPRZYJAJĄCYCH WYPEŁNIANIU FUNKCJI I RÓL SPOŁECZNYCH

OSOBY Z GRUP SPOŁECZNYCH ZAGROśONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM BIORĄ AKTYWNIEJSZY UDZIAŁ W ROZWIĄZYWANIU SWOICH PROBLEMÓW I UCZESTNICZĄ W śYCIU SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ

DZIECI I MŁODZIEś CORAZ LEPIEJ I BARDZIEJ AKTYWNIE FUNKCJONUJĄ W SPOŁECZEŃSTWIE

RODZINY CORAZ LEPIEJ FUNKCJONUJĄ DZIĘKI DOBRYM WARUNKOM SPOŁECZNOINSTYTUCJONALNYM

RODZINA SILNIEJSZA I ODPOWIEDZIALNA ZA SWÓJ LOS, TWORZĄCA LEPSZE WARUNKI PRAWIDŁOWEGO ROZWOJU I OPIEKI WSZYSTKIM SWOIM CZŁONKOM

OSOBY BEZROBOTNE SĄ BARDZIEJ GOTOWE DO ZMIAN, AKTYWNE W ROZWIĄZYWANIU SWOICH PROBLEMÓW, BARDZIEJ SAMODZIELNE śYCIOWO I EKONOMICZNIE ORAZ CZĘŚCIEJ WCHODZĄ NA RYNEK PRACY DZIĘKI INSTRUMENTOM AKTYWNEJ INTEGRACJI, W TYM EKONOMII SPOŁECZNEJ

CORAZ WIĘKSZA AKTYWIZACJA I INTEGRACJA OSÓB STARSZYCH ORAZ LEPSZE WYKORZYSTANIE ICH POTENCJAŁU W ŚRODOWISKU LOKALNYM OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE AKTYWNIEJ UCZESTNICZĄ W śYCIU RODZINNYM, SPOŁECZNYM I ZAWODOWYM ORAZ SĄ LEPIEJ ZINTEGROWANE ZE ŚRODOWISKIEM OTWARTYM NA ICH POTRZEBY I POTENCJAŁ

OSOBY UZALEśNIONE, WSPÓŁUZALEśNIONE I OFIARY PRZEMOCY SĄ BARDZIEJ ŚWIADOME SWOICH PROBLEMÓW, AKTYWNIEJ UCZESTNICZĄ W PROCESIE WYCHODZENIA Z NICH I PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA W SPOŁECZEŃSTWIE

OSOBY Z INNYCH GRUP ZAGROśONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM BARDZIEJ AKTYWNIE UCZESTNICZĄ W PROCESIE SWEGO POWROTU DO SAMODZIELNEGO, 98 GODNEGO śYCIA W RODZINIE I SPOŁECZEŃSTWIE

SPOŁECZNOŚCI LOKALNE AKTYWNIEJ UCZESTNICZĄ W ZASPOKAJANIU SWOICH POTRZEB I KREOWANIU śYCIA SPOŁECZNEGO

MŁODE OSOBY BEZROBOTNE POSIADAJĄ KWALIFIKACJE CORAZ BARDZIEJ ADEKWATNE DO ZMIENIAJĄCYCH SIĘ POTRZEB RYNKU PRACY ORAZ SĄ BARDZIEJ AKTYWNE I MOBILNE ZAWODOWO OSOBY BEZROBOTNE ZNAJDUJĄCE SIĘ W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE I KWALIFIKACJE, W TYM OSOBY 50+, ZDOBYWAJĄ UMIEJĘTNOŚCI, DZIĘKI KTÓRYM SĄ BARDZIEJ AKTYWNE ZAWODOWO I CORAZ CZĘŚCIEJ ZNAJDUJĄ ZATRUDNIENIE ZWŁASZCZA NA REGIONALNYM RYNKU PRACY BEZROBOTNE OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE SĄ LEPIEJ WYKSZTAŁCONE, BARDZIEJ AKTYWNE ZAWODOWO I KORZYSTAJĄ Z CORAZ WIĘKSZYCH MOśLIWOŚCI PODJĘCIA PRACY

SEKTOR POZARZĄDOWY SKUTECZNIEJ ZASPOKAJA POTRZEBY LOKALNYCH SPOŁECZNOŚCI DZIĘKI ROZWOJOWI BRANśOWEMU I TERYTORIALNEMU PROFESJONALNE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE PRZY WSPÓŁPRACY Z JEDNOSTKAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO AKTYWNIEJ DZIAŁAJĄ NA RZECZ SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH

MIESZKAŃCY WOJEWÓDZTWA CORAZ AKTYWNIEJ UCZESTNICZĄ W DZIAŁANICH OBYWATELSKICH ORAZ W WIĘKSZYM STOPNIU WYKAZUJĄ POSTAWY PROSPOŁECZNE

OSOBY DŁUGOTRWALE BEZROBOTNE ZAGROśONE WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM – M.IN. OSOBY BEZDOMNE, OPUSZCZAJĄCE ZAKŁADY KARNE, OŚRODKI TERAPII UZALEśNIEŃ - NABYWAJĄ KWALIFIKACJE ZAWODOWE I UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE SKUTKUJĄCE CORAZ WIĘKSZYM USAMODZIELNIENIEM SPOŁECZNOZAWODOWYM

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Załącznik nr 3 Harmonogram realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

99

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Harmonogram realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Działania

Od kiedy

Do kiedy

Realizatorzy

PRIORYTET I: PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCA RODZINA Cel operacyjny 1.1: Dzieci i młodzieŜ coraz lepiej i bardziej aktywnie funkcjonują w społeczeństwie 1.1.1. Tworzenie partnerstw i zespołów interdyscyplinarnych oraz podejmowanie współpracy na rzecz dzieci i młodzieŜy przez jednostki samorządu terytorialnego, podmioty z obszaru pomocy i integracji społecznej, edukacji oraz sektora prywatnego.

2012

1.1.2. Rozwój podmiotów umoŜliwiających aktywne spędzanie wolnego czasu oraz form aktywności w ramach dostępnej bazy (Orliki, GOKi, biblioteki, MKIS, szkoły, świetlice) oraz organizacja zajęć pozaszkolnych dla dzieci i młodzieŜy zwłaszcza na terenach wiejskich.

2012

1.1.3. Promowanie aktywności młodego pokolenia np. w ramach wolontariatu, działań organizacji pozarządowych, grup nieformalnych i innych.

2012

100

2020

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - organizacje pozarządowe

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

1.1.4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, przestępczości i uzaleŜnieniom wśród dzieci i młodzieŜy.

2012

2020

1.1.5. Rozwój systemu pomocy materialnej dla uczących się dzieci i studiującej młodzieŜy z rodzin najuboŜszych z uwzględnieniem dzieci szczególnie uzdolnionych.

2012

2020

Realizatorzy - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - Policją - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi

Cel operacyjny 1.2.: Rodziny coraz lepiej funkcjonują dzięki dobrym warunkom społeczno-instytucjonalnym 1.2.1. Podejmowanie działań na rzecz wspierania rodzin z dziećmi oraz zapobieganie dysfunkcjom w rodzinie.

2012

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej

101

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

1.2.2. Wzmacnianie profesjonalnego i kompleksowego poradnictwa rodzinnego oraz dostępności do specjalistów pracujących z rodziną zwłaszcza na terenach wiejskich.

1.2.3. Wprowadzanie nowych form i metod pracy z rodziną.

2012

2012

Do kiedy

2020

2020

Realizatorzy - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi

102

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

1.2.4. Wsparcie kadr pomocy i integracji społecznej w ramach róŜnych form dokształcania (np. szkolenia, warsztaty, kursy) z zakresu pracy z rodziną.

2012

2020

1.2.5. Rozwój i promowanie form opieki zastępczej i rodzinnej.

2012

1.2.6. Wspieranie społecznej i zawodowej aktywności w zaspokajaniu potrzeb Ŝyciowych rodzin.

2012

2020

2020

Realizatorzy - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - jednostki organizacyjne pomocy i integracji społecznej we współpracy z: - placówkami działającymi w obszarze oświaty - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi

103

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od Do Realizatorzy kiedy kiedy Cel operacyjny 1.3.: Rodzina silniejsza i odpowiedzialna za swój los, tworząca lepsze warunki prawidłowego rozwoju i opieki wszystkim swoim członkom 1.3.1. Inicjowanie działań na rzecz pomocy rodzinom znajdującym się w kryzysie w zakresie odpowiedzialności za los rodziny i dzieci.

1.3.2. Promowanie rodziny jako wartości w ramach wspierania i organizowania róŜnych inicjatyw (np. Dni Rodziny, konkursy, warsztaty).

1.3.3. Opracowanie oraz realizacja programów i projektów przez podmioty działające na rzecz rodziny.

2012

2012

2012

2020

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi wspierania

104

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

1.3.4. Współpraca podmiotów pracujących na rzecz rodziny z mediami, organizacjami pozarządowymi, szkołami w zakresie kreowania i upowszechniania pozytywnych wzorców funkcjonowania rodziny.

1.3.5. Popularyzowanie i promowanie modelu zdrowego stylu Ŝycia.

2012

2012

Do kiedy

2020

2020

Realizatorzy rodziny i systemu pieczy zastępczej - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - mediami - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu

105

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

1.3.6. Inicjowanie działań samorządów rozwiązywania problemów rodziny.

Od kiedy

lokalnych

na

rzecz

2012

Do kiedy

2020

Realizatorzy - organizacjami pozarządowymi - mediami - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi

PRIORYTET II: WZMACNIANIE INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Cel operacyjny 2.1: Coraz większa aktywizacja i integracja osób starszych oraz lepsze wykorzystanie ich potencjału w środowisku lokalnym 2.1.1. Udzielanie wsparcia rodzinie w opiece nad osobą starszą poprzez zwiększanie dostępności i rozwój środowiskowych usług opiekuńczych (w tym specjalistycznych) oraz usług rehabilitacyjnych.

2.1.2. Rozwój róŜnego typu placówek w regionie oraz w środowiskach lokalnych adekwatnych do potrzeb osób starszych.

106

2012

2012

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - samorządy gmin - samorządy powiatów

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

Realizatorzy - samorząd województwa

2.1.3. Opracowywanie i realizacja programów i projektów na rzecz aktywizacji osób starszych.

2.1.4. Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań publicznych i usług z zakresu pomocy społecznej w obszarze wsparcia osób starszych.

2.1.5. Rozwój lokalnych form aktywizacji społecznej i wsparcia na rzecz osób starszych (w tym np. klubów seniora, Uniwersytetów III Wieku i innych).

2012

2012

2012

2020

2020

2020

we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej

107

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

2.1.6. Promocja i wspieranie idei wolontariatu na rzecz i wśród osób starszych.

2.1.7. Inicjowanie i organizacja spotkań, imprez, przedsięwzięć integracyjnych dla osób starszych, w tym z udziałem lokalnych społeczności.

2.1.8. Rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi na rzecz rozwiązywania problemów osób starszych.

2012

2012

2012

Do kiedy

2020

2020

2020

Realizatorzy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - szkołami wyŜszymi - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej

108

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

Realizatorzy - organizacjami pozarządowymi

Cel operacyjny 2.2: Osoby niepełnosprawne aktywniej uczestniczą w Ŝyciu i zawodowym oraz są lepiej zintegrowane ze środowiskiem otwartym na ich potrzeby i potencjał 2.2.1. Rozwój usług na rzecz zapobiegania niepełnosprawności i ograniczania jej skutków.

powstawaniu

2.2.2. Rozwój infrastruktury słuŜącej rehabilitacji niepełnosprawnych i zwiększenie dostępności do rehabilitacyjnych.

osób usług

2012

2020

2012

2020

rodzinnym,

społecznym

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia - PFRON we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia - PFRON we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi

109

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

2.2.3. Inicjowanie podejmowania działań aktywizujących zawodowo osoby niepełnosprawne, w tym na otwartym rynku pracy.

2.2.4. Zintensyfikowanie działań na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych osób niepełnosprawnych.

2.2.5.

Likwidacja

barier

we

wszystkich

dziedzinach

Ŝycia,

110

2012

2012

2012

Do kiedy 2020

2020

2020

Realizatorzy - placówkami ochrony zdrowia - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - PFRON we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - PFRON we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

umoŜliwiająca osobom niepełnosprawnym pełnienie ról społecznych i zawodowych.

2.2.6. Zintegrowanie działań partnerów społecznych na rzecz osób niepełnosprawnych.

Realizatorzy - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia - PFRON

2012

2020

we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - podmiotami ekonomii społecznej

111

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od Do Realizatorzy kiedy kiedy Cel operacyjny 2.3: Osoby uzaleŜnione, współuzaleŜnione i ofiary przemocy są bardziej świadome swoich problemów, aktywniej uczestniczą w procesie wychodzenia z nich i prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie 2.3.1. Opracowywanie oraz realizacja programów i projektów w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień oraz przeciwdziałania przemocy.

2.3.2. Szkolenia z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień oraz przeciwdziałania przemocy dla kadr pomocy i integracji społecznej.

2.3.3. Rozwój poradnictwa specjalistycznego.

2012

2012

2012

112

2020

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - Policją - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - Policją - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

2.3.4. Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań publicznych i usług z zakresu pomocy społecznej w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień oraz przeciwdziałania przemocy.

2012

2020

2.3.5. Doskonalenie stosowania procedury „Niebieskiej Karty” i rozwój innych narzędzi przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

2012

2020

2.3.6. Wsparcie tworzenia młodzieŜowych klubów integracji społecznej oraz zwiększenie liczby świetlic środowiskowych i socjoterapeutycznych.

2012

2020

2.3.7. Doskonalenie funkcjonowania oraz zwiększanie skuteczności zespołów interdyscyplinarnych działających na rzecz osób uzaleŜnionych, współuzaleŜnionych i ofiar przemocy.

113

2012

2020

Realizatorzy we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - Policją - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (Wojewoda) - samorząd gminy - samorząd powiatu - Policja - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

2.3.8. Budowanie koalicji, partnerstw na rzecz wsparcia osób uzaleŜnionych, współuzaleŜnionych i ofiar przemocy.

2.3.9. Popularyzowanie i promowanie modelu zdrowego stylu Ŝycia.

2012

2012

Do kiedy

2020

2020

Realizatorzy we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - Policją - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - Policją - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - placówkami ochrony zdrowia - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) - Narodowy Fundusz Zdrowia we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty,

114

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

Realizatorzy kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - mediami

Cel operacyjny 2.4: Osoby z innych grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym bardziej aktywnie uczestniczą w procesie swego powrotu do samodzielnego, godnego Ŝycia w rodzinie i społeczeństwie 2.4.1. Opracowywanie oraz realizacja programów i projektów na rzecz wsparcia osób opuszczających zakłady karne, placówki opiekuńczowychowawcze, placówki resocjalizacyjne, rodziny zastępcze i inne.

2.4.2. Szkolenia dla kadr pomocy i integracji społecznej w zakresie pracy z osobami zagroŜonymi wykluczeniem społecznym.

2.4.3. Rozwój partnerstwa i współpracy róŜnych jednostek i instytucji działających na rzecz osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym.

2012

2012

2012

2020

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami szkoleniowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - podmiotami ekonomii społecznej

115

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

2.4.4. Wypracowywanie i wdraŜanie innowacyjnych metod pracy z osobami zagroŜonymi wykluczeniem społecznym oraz wykorzystywanie wzorców i dobrych praktyk.

2.4.5. Rozwój poradnictwa specjalistycznego.

2012

2012

2.4.6. Opracowywanie i realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności.

2012

2.4.7. Inicjowanie tworzenia mieszkań socjalnych i mieszkań chronionych.

2012

Do kiedy 2020

2020

2020

2020

Realizatorzy - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - administracja rządowa (MPiPS) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej

116

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

Realizatorzy - organizacjami pozarządowymi

PRIORYTET III: WSPIERANIE AKTYWNOŚCI I MOBILNOŚCI ZAWODOWEJ ORAZ EDUKACYJNEJ OSÓB BEZROBOTNYCH Cel operacyjny 3.1: Młode osoby bezrobotne posiadają kwalifikacje coraz bardziej adekwatne do zmieniających się potrzeb rynku pracy oraz są bardziej aktywne i mobilne zawodowo 3.1.1. Opracowywanie oraz realizacja programów oraz projektów aktywizujących i wyrównujących szanse edukacyjne i zawodowe młodzieŜy ze środowisk zagroŜonych bezrobociem (np. PAL) przy aktywnym jej uczestnictwie.

2012

3.1.2. Wspieranie rozwoju róŜnorodnych form aktywizacji zawodowej oraz zdobywania doświadczenia zawodowego w celu pokonywania barier wejścia na rynek pracy, zwłaszcza dla absolwentów.

2012

3.1.3. Organizowanie szkoleń dla osób bezrobotnych w celu

117

2012

2020

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania podniesienia i zdobycia innych kwalifikacji zwiększających szansę na podjęcie zatrudnienia.

Od kiedy

Do kiedy

zawodowych

3.1.4. Tworzenie specjalistycznego poradnictwa zawodowego dla młodzieŜy biernej na rynku pracy, realizowanego m.in. przez doradców zawodowych, MłodzieŜowe Kluby Integracji Społecznej.

3.1.5. Współpraca i współdziałanie pomiędzy jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej, instytucjami rynku pracy, szkołami, pracodawcami, organizacjami pozarządowymi oraz uczelniami wyŜszymi.

118

Realizatorzy - samorządy powiatów - samorząd województwa

2012

2012

2020

2020

we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - instytucjami i podmiotami szkoleniowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

3.1.6. Aktywizacja społeczna młodzieŜy poprzez wolontariat.

2012

3.1.7. Organizowanie lokalnych i wojewódzkich debat związanych z problematyką młodzieŜy.

2012

Do kiedy 2020

2020

Realizatorzy - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - podmiotami ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi

Cel operacyjny 3.2: Osoby bezrobotne znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy ze względu na wykształcenie i kwalifikacje, w tym osoby 50+, zdobywają umiejętności, dzięki którym są bardziej aktywne zawodowo i coraz częściej znajdują zatrudnienie zwłaszcza na regionalnym rynku pracy 3.2.1. Opracowywanie oraz realizacja lokalnych programów oraz projektów na rzecz osób bezrobotnych o niskich kwalifikacjach zawodowych, osób z wyŜszym wykształceniem oraz osób

119

2012

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania 50+, zagroŜonych bezrobociem uczestnictwie tych grup.

(np.

Od kiedy PAL),

przy

Do kiedy

aktywnym

3.2.2. Wspieranie rozwoju róŜnorodnych form aktywizacji zawodowej oraz zdobywania doświadczenia zawodowego w celu pokonywania barier związanych z powrotem na rynek pracy, zwłaszcza dla osób 50+.

Realizatorzy - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda)

2012

2020

3.2.3. Rozwijanie działań mających na celu dostosowanie kształcenia i dokształcania do potrzeb lokalnego rynku pracy.

2012

2020

3.2.4. Promocja i wspieranie rozwoju podmiotów ekonomii społecznej jako alternatywnej formy zatrudnienia.

2012

2020

we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - instytucje rynku pracy - placówki działające w obszarze oświaty - lokalni i regionalni przedstawiciele pracodawców - instytucje otoczenia biznesu - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z:

120

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

3.2.5. Rozwijanie form kształcenia ustawicznego osób dorosłych. 3.2.6. Organizowanie szkoleń dla osób bezrobotnych w celu podniesienia lub zdobycia innych kwalifikacji zawodowych zwiększających szansę na podjęcie róŜnych form zatrudnienia.

2012 2012

Do kiedy

2020 2020

Realizatorzy - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - placówki działające w obszarze oświaty - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi

Cel operacyjny 3.3: Bezrobotne osoby niepełnosprawne są lepiej wykształcone, bardziej aktywne zawodowo i korzystają z coraz większych moŜliwości podjęcia pracy 3.3.1. Opracowywanie oraz realizacja lokalnych programów oraz projektów aktywizujących i wspierających osoby niepełnosprawne w poszukiwaniu i utrzymaniu miejsc pracy przy aktywnym uczestnictwie tych grup.

121

2012

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

3.3.2. Poprawa dostępności do edukacji, w tym inicjowanie działań na rzecz dostosowania kształcenia i dokształcania bezrobotnych osób niepełnosprawnych do potrzeb lokalnego rynku pracy.

3.3.3. Wspieranie działań na rzecz tworzenia miejsc pracy dla bezrobotnych osób niepełnosprawnych (w tym promowanie elastycznych form zatrudnienia np. telepraca i samozatrudnienia) na otwartym rynku pracy.

3.3.4. Podnoszenie poziomu wiedzy oraz umiejętności kadr jednostek pomocy i integracji społecznej, pracowników samorządowych, instytucji rynku pracy oraz organizacji pozarządowych na rzecz aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

122

2012

2012

2012

Do kiedy

2020

2020

2020

Realizatorzy - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - PFRON we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - PFRON we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

3.3.5. Doskonalenie współpracy oraz koordynacja działań instytucji zajmujących się bezrobotnymi osobami niepełnosprawnymi.

3.3.6. Promocja i prezentacja twórczości artystycznej, kulturalnej i zawodowej osób niepełnosprawnych.

2012

2012

Do kiedy

2020

2020

Realizatorzy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - pracodawcami - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - PFRON - placówkami działającymi w obszarze oświaty i kultury - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi

123

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od Do Realizatorzy kiedy kiedy Cel operacyjny 3.4: Osoby długotrwale bezrobotne zagroŜone wykluczeniem społecznym – m.in. osoby bezdomne, opuszczające zakłady karne, ośrodki terapii uzaleŜnień – nabywają kwalifikacje zawodowe i umiejętności społeczne skutkujące coraz większym usamodzielnieniem społeczno-zawodowym 3.4.1. Opracowywanie oraz realizacja programów i projektów na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej osób długotrwale bezrobotnych.

3.4.2. Współpraca instytucji pomocy i integracji społecznej, instytucji rynku pracy oraz partnerów społecznych na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej osób długotrwale bezrobotnych.

3.4.3. Rozwijanie wsparcia psychologicznego i kształtowanie umiejętności Ŝyciowych u osób bezrobotnych zagroŜonych wykluczeniem społecznym, mające na celu zwiększenie ich motywacji do powrotu na rynek pracy.

124

2012

2012

2012

2020

2020

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z:

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

3.4.4. Rozwój i promocja podmiotów ekonomii społecznej oraz spółdzielczości socjalnej (CIS, KIS, spółdzielnie socjalne i inne).

2012

Do kiedy

2020

3.4.5. Rozwój specjalistycznego doradztwa z zakresu zakładania i prowadzenia podmiotów ekonomii społecznej jako alternatywnej formy zatrudnienia.

2012

2020

3.4.6. Organizacja szkoleń, warsztatów, konferencji, debat i spotkań promujących zatrudnienie w sektorze ekonomii społecznej.

2012

2020

Realizatorzy - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - instytucje rynku pracy - placówki działające w obszarze oświaty - podmioty ekonomii społecznej - organizacje pozarządowe - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy

125

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

3.4.7. Promocja wolontariatu na rzecz integracji osób z grup zagroŜonych wykluczaniem społecznym.

2012

Do kiedy

2020

Realizatorzy - placówkami działającymi w obszarze oświaty - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - instytucjami rynku pracy - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi

PRIORYTET IV: ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO Cel operacyjny 4.1: Sektor pozarządowy skuteczniej zaspokaja potrzeby lokalnych społeczności dzięki rozwojowi branŜowemu i terytorialnemu 4.1.1. Szersze włączanie organizacji pozarządowych w realizację zadań z zakresu polityki społecznej zlecanych przez samorządy lokalne.

2012

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej

126

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

4.1.2. Wspieranie działalności organizacji pozarządowych przez samorządy lokalne w branŜach wynikających z potrzeb lokalnych (np. dotacje, szkolenia).

2012

2020

4.1.3. Kształcenie oraz wzrost umiejętności organizacji pozarządowych w zakresie skutecznego aplikowania o środki finansowe i wykorzystania ich dla rozwoju lokalnego i regionalnego. 4.1.4. Tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu oraz funkcjonowaniu koalicji i partnerstw organizacji pozarządowych i instytucji publicznych na rzecz rozwiązywania problemów społecznych.

2012

2020

2012

2020

Realizatorzy - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - jednostkami organizacyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej - organizacjami pozarządowymi - organizacje pozarządowe - podmioty ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi

Cel operacyjny 4.2: Profesjonalne organizacje pozarządowe przy współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego aktywniej działają na rzecz społeczności lokalnych 4.2.1. Profesjonalizacja organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych poprzez realizację szkoleń i kursów dla liderów oraz osób aktywnych społecznie z zakresu tworzenia i prowadzenia organizacji pozarządowych.

127

2012

2020

- organizacje pozarządowe - podmioty ekonomii społecznej - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

4.2.2. Współpraca i wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego i sektora prywatnego w zakresie działań podejmowanych na rzecz społeczności lokalnych.

2012

2020

4.2.3. Wzmacnianie organizacji pozarządowych poprzez wsparcie ich federalizacji, sieciowania i zrzeszania się oraz wymianę doświadczeń. 4.2.4. Promowanie dobrych praktyk i modelowych działań organizacji pozarządowych na rzecz społeczności lokalnych.

2012

2020

2012

2020

Realizatorzy - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - podmiotami sektora prywatnego - organizacje pozarządowe

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi

Cel operacyjny 4.3: Mieszkańcy województwa coraz aktywniej uczestniczą w działaniach obywatelskich oraz w większym stopniu wykazują postawy prospołeczne 4.3.1. Podejmowanie wspólnych działań i inicjatyw przez jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe, mających na celu wzmacnianie lokalnego potencjału społecznego oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

128

2012

2020

- samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

4.3.2. Aktywne włączanie przez władze społeczności lokalnych i ich organizacji w Ŝycie publiczne np. poprzez debaty, kawiarenki obywatelskie, Fora Inicjatyw Pozarządowych, szerokie konsultacje społeczne na kaŜdym poziomie planowania polityki lokalnej.

2012

4.3.3. Tworzenie przez władze lokalne warunków dla aktywności oddolnej mieszkańców np. poprzez inicjatywy lokalne, fundusze sołeckie, fundusze lokalne itp. 4.3.4. Organizowanie przedsięwzięć mających na celu integrację osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym z lokalną społecznością.

2012

2020

2012

2020

4.3.5. Promowanie i podnoszenie rangi wolontariatu we wszystkich obszarach Ŝycia społecznego oraz wspieranie inicjatyw społecznych.

129

2012

2020

2020

Realizatorzy we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - podmiotami ekonomii społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Działania

Od kiedy

Do kiedy

Realizatorzy - samorząd województwa

4.3.6. Realizacja i promocja programów i projektów budujących lokalną aktywność oraz wzmacniających lokalne więzi i postawy prospołeczne, w tym proekologiczne.

4.3.7. Organizowanie konkursów promujących postawy prospołeczne.

2012

2012

2020

2020

we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi - samorządy gmin - samorządy powiatów - samorząd województwa - administracja rządowa (MPiPS, Wojewoda) we współpracy z: - jednostkami organizacyjnymi pomocy i integracji społecznej - placówkami działającymi w obszarze oświaty, kultury i sportu - organizacjami pozarządowymi

130

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Załącznik nr 4 Wskaźniki słuŜące ocenie realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

131

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Wskaźniki słuŜące ocenie realizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Priorytet I PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCA RODZINA Cele strategiczne i operacyjne Cel strategiczny Rodzina w większym stopniu wykorzystuje swój potencjał oraz Ŝyje w warunkach sprzyjających wypełnianiu funkcji i ról społecznych.

Wskaźnik

MałŜeństwa zawarte w ciągu roku na 1.000 ludności (wskaźnik modułu gminnego) Przyrost naturalny na 1.000 ludności % osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu: - bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego - potrzeby ochrony macierzyństwa -przemocy w rodzinie (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie) Rozwody na 1.000 ludności (wskaźnik modułu powiatowego)

Cele operacyjne 1.1.: Dzieci i młodzieŜ coraz lepiej % osób korzystających ze świadczeń pomocy i bardziej aktywnie funkcjonują społecznej z powodu braku umiejętności w w społeczeństwie. przystosowaniu do Ŝycia młodzieŜy opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie)

132

Wartość wskaźnika 2009 2010

Źródło wskaźnika GUS

6,6

5,9

GUS MPiPS-03

2,3

2,0

24,29

25,40

14,76 1,31

1 6,58 1,37

GUS

2,0

2,0

MPiPS-03

0,12

0,09

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Cele strategiczne i operacyjne

Współczynnik aktywności zawodowej ogółem (w%) Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych

GUS MPiPS-03 MPiPS-03

Wartość wskaźnika 2009 2010 szkoła szkoła podstawowa: podstawowa: 98,58 98,65 gimnazjum: gimnazjum: 101,96 101,54 zasadnicza zasadnicza szkoła szkoła zawodowa: zawodowa: 17,43 17,33 LO: 54,60 LO: 57,20 zawodowa i zawodowa i okołozawodowa: okołozawodowa: 41,76 42,86 szkoła szkoła policealna: policealna: 17,65 16,54 52,4 53,5 2.454 2.420 3.731 3.733

Powierzchnia uŜytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę; (w m² i w%, gdzie Polska=100%) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji do średniej krajowej (wyraŜony w%) Liczba przestępstw stwierdzonych w zakończonych postępowaniach przygotowawczych przeciwko rodzinie i opiece

GUS

22,1 m² (89,8%)

22,4 m² (90,0%)

GUS

83%

83,8%

GUS

1.805

1.503

Wskaźnik Współczynnik skolaryzacji brutto w% (na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjalnej, ponadpodstawowej i ponadgimnazjalnej)

1.2.: Rodziny coraz lepiej funkcjonują dzięki dobrym warunkom społecznoinstytucjonalnym. 1.3.: Rodzina silniejsza i odpowiedzialna za swój los, tworząca lepsze warunki prawidłowego rozwoju i opieki wszystkim swoim członkom.

133

Źródło wskaźnika GUS

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Priorytet II WZMACNIANIE INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Cele strategiczne i operacyjne Osoby z grup społecznych zagroŜonych wykluczeniem społecznym biorą aktywniejszy udział w rozwiązywaniu swoich problemów i uczestniczą w Ŝyciu społeczności lokalnej. 2.1.: Coraz większa aktywizacja i integracja osób starszych oraz lepsze wykorzystanie ich potencjału w środowisku lokalnym.

2.2.: Osoby niepełnosprawne aktywniej uczestniczą w Ŝyciu rodzinnym, społecznym i zawodowym oraz są lepiej zintegrowane ze środowiskiem otwartym na ich potrzeby i potencjał.

Wskaźnik Cel strategiczny Liczba osób i rodzin objętych pomocą społeczną w województwie % osób objętych pomocą społeczną w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa Cele operacyjne Liczba osób objętych usługami opiekuńczymi Liczba zadań na rzecz osób starszych zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym przez Samorząd Województwa Kwota przekazanego ww. dofinansowania (w PLN) Liczba dziennych domów pomocy Liczba miejsc w dziennych domów pomocy Liczba dzieci niepełnosprawnych objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju Liczba dzieci niepełnosprawnych objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną na terenie przedszkola i szkoły Liczba osób niepełnosprawnych, które znalazły zatrudnienie na otwartym rynku pracy Liczba mieszkań dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych

134

Wartość wskaźnika 2009 2010

Źródło wskaźnika MPiPS-03

232.103 osoby, 80.376 rodzin

225.004 osoby 80.003 rodziny

MPiPS-03

16,26

15,76

MPiPS-03 ROPS

5.126 1

5.093 3

ROPS ROPS ROPS

11.000 22 925 1.643

17.000 22 955 1.884

ROPS

1774 (231 – przedszkola, 1.543 – szkoły) 2.250

1.613 (226 – przedszkola, 1.387– szkoły) 2.795

ROPS

335

243

ROPS

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Cele strategiczne i operacyjne

Wskaźnik Kwota dofinansowania zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej, zleconych przez Samorząd Województwa organizacjom pozarządowym (w PLN) Liczba osób niepełnosprawnych objętych wsparciem w ramach zadań zleconych przez Samorząd Województwa Wskaźniki dotyczące przestępczości narkotykowej (ogół stwierdzonych przestępstw narkotykowych) Liczba zadań na rzecz osób uzaleŜnionych zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym przez Samorząd Województwa (liczba podpisanych umów)

2.3: Osoby uzaleŜnione, współuzaleŜnione i ofiary przemocy są bardziej świadome swoich problemów, aktywniej uczestniczą w procesie wychodzenia z nich i prawidłowego funkcjonowania Kwota przekazanego ww. dofinansowania Liczba poradni odwykowych i profilaktyki osób w społeczeństwie. uzaleŜnionych

Liczba osób objętych leczeniem w poradniach odwykowych i profilaktyki osób uzaleŜnionych

Liczba stacjonarnych ośrodków terapii uzaleŜnień w województwie

Liczba osób objętych leczeniem w stacjonarnych ośrodkach terapii uzaleŜnień w województwie

135

Źródło wskaźnika ROPS

Wartość wskaźnika 2009 2010 225.539 293.197

ROPS

227

257

KWP w Olsztynie UMWW-M

1.739

1.960

37

3

545.100 Warmińsko- 32 Mazurskie Centrum Zdrowia Publicznego Warmińsko- 8.608 Mazurskie Centrum Zdrowia Publicznego Warmińsko- 8 Mazurskie Centrum Zdrowia Publicznego Warmińsko- 4.210 Mazurskie Centrum

22.000 26

7.329

7

4.504

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Cele strategiczne i operacyjne

Wskaźnik

2.4.: Osoby z innych grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym bardziej aktywnie uczestniczą w procesie swego powrotu do samodzielnego, godnego Ŝycia w rodzinie i społeczeństwie.

Liczba wdraŜanych indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności Liczba osób bezdomnych Liczba i % osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu bezdomności (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie) Liczba i % osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu trudności w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie) Liczba i % osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu braku umiejętności w przystosowaniu do Ŝycia młodzieŜy opuszczającej placówki opiekuńczowychowawcze (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie)

136

Źródło wskaźnika Zdrowia Publicznego ROPS

Wartość wskaźnika 2009 2010

43

25

ROPS MPiPS-03

1.405 1.527 osób, 0,66%

1410 1.734 osoby 0,77%

MPiPS-03

1.594 osoby , 0,69%

1.723 osoby 0,77%

MPiPS-03

280 osób, 0,12%

206 0,09%

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Priorytet III WSPIERANIE AKTYWNOŚCI I MOBILNOŚCI ZAWODOWEJ ORAZ EDUKACYJNEJ OSÓB BEZROBOTNYCH Cele strategiczne i operacyjne Osoby bezrobotne są bardziej gotowe do zmian, aktywne w rozwiązywaniu swoich problemów, bardziej samodzielne Ŝyciowo i ekonomicznie oraz częściej wchodzą na rynek pracy dzięki instrumentom aktywnej integracji, w tym ekonomii społecznej. 3.1.: Młode osoby bezrobotne posiadają kwalifikacje coraz bardziej adekwatne do zmieniających się potrzeb rynku pracy oraz są bardziej aktywne i mobilne zawodowo. 3.2.: Osoby bezrobotne znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy ze względu na wykształcenie i kwalifikacje, w tym osoby 50+, zdobywają umiejętności, dzięki którym są bardziej aktywne zawodowo i coraz częściej znajdują zatrudnienie zwłaszcza na regionalnym rynku pracy.

Wskaźnik Cel strategiczny Liczba Centrów Integracji Społecznej, Zakładów Aktywności Zawodowej, Klubów Integracji Społecznej i MłodzieŜowych Klubów Integracji Społecznej w województwie Liczba i % osób objętych pomocą społeczną z powodu bezrobocia (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie) Stopa bezrobocia w województwie (w %) Cele operacyjne % osób bezrobotnych w wieku do 24 r.Ŝ. włącznie w stosunku do ogółu bezrobotnych w województwie Liczba bezrobotnych w wieku 18-24 lat pozostający bez pracy przez okres dłuŜszy niŜ 6 miesięcy w województwie Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i poniŜej w województwie % osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i poniŜej w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych w województwie Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem wyŜszym w województwie % osób bezrobotnych z wykształceniem wyŜszym w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych

137

Wartość wskaźnika 2009 2010

Źródło wskaźnika ROPS

CIS – 3 ZAZ – 4 KIS – 59 MKIS – 21 133.780 osób, 57,64%

CIS – 4 ZAZ – 4 KIS – 61 MKIS – 14 140.996 osób 62,66%

WUP

20,2

20,0

WUP, GUS

22,3

21,7

GUS

8.353

7.721

WUP

37.885

36.143

WUP

34,7

34,1

WUP

7.304

7.788

WUP

6,7

7,4

MPiPS-03

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Cele strategiczne i operacyjne

3.3.: Bezrobotne osoby niepełnosprawne są lepiej wykształcone, bardziej aktywne zawodowo i korzystają z coraz większych moŜliwości podjęcia pracy 3.4.: Osoby długotrwale bezrobotne zagroŜone wykluczeniem społecznym – m.in. osoby bezdomne, opuszczające zakłady karne, ośrodki terapii uzaleŜnień – nabywają kwalifikacje zawodowe i umiejętności społeczne skutkujące coraz większym usamodzielnieniem społecznozawodowym.

Wskaźnik w województwie % osób w wieku 25-64 lata kształcących się ustawicznie Liczba bezrobotnych w wieku 55-64 lata pozostający bez pracy przez okres dłuŜszy niŜ 1 rok w województwie Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 15-64 lata Liczba i% osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie Liczba ofert pracy dla osób niepełnosprawnych Liczba i% osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu bezdomności (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie) Liczba i% osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z powodu trudności w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego (w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie)

138

Wartość wskaźnika 2009 2010

Źródło wskaźnika GUS GUS

4,4 3.407

3,9 3.942

GUS

15,0

15,2

MPiPS-03

53.868 osób, 23,21%

54.310 osób 24,14%

WUP/ROPS 1.107 MPiPS-03 1.594 osoby 0,69%

972 1.734 osoby 0,77%

MPiPS-03

1723 osoby 0,77%

280 osób, 0,12%

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Priorytet IV ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO Cele strategiczne i operacyjne

Wartość wskaźnika 2009 2010

Źródło wskaźnika

Wskaźnik

Cel strategiczny Społeczności lokalne aktywniej Liczba organizacji pozarządowych w województwie Urząd uczestniczą w zaspokajaniu Statystyczny swoich potrzeb i kreowaniu w Olsztynie Ŝycia społecznego. Cele operacyjne 4.1.: Sektor pozarządowy Liczba organizacji pozarządowych realizujących (UMWW-M – skuteczniej zaspokaja potrzeby zadania publiczne zlecone przez samorząd Biuro lokalnych społeczności dzięki województwa z zakresu polityki społecznej ds. współpracy rozwojowi branŜowemu z organizacjami i terytorialnemu. pozarządowymi)

Kwota przekazana na realizację tych zadań (w PLN)

4.2.: Profesjonalne organizacje Liczba Centrów Organizacji Pozarządowych pozarządowe przy współpracy w województwie z jednostkami samorządu terytorialnego aktywniej 139

3.901

4.143

52 – w zakresie pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych oraz w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŜnień 877.639

31– w zakresie pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych oraz w zakresie przeciwdziałania narkomanii

(UMWW-M – Biuro ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi) (UMWW-M – 10 Biuro ds. współpracy z organizacjami

480.512

Brak danych

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Cele strategiczne i operacyjne działają na rzecz społeczności lokalnych.

Wartość wskaźnika 2009 2010

Źródło wskaźnika pozarządowymi)

Wskaźnik

4.3.: Mieszkańcy województwa Frekwencja w wyborach samorządowych coraz aktywniej uczestniczą (w % w I turze) w działaniach obywatelskich Liczba organizacji pozarządowych w województwie oraz w większym stopniu wykazują postawy prospołeczne.

140

PKW

–

47,55

Urząd Statystyczny w Olsztynie

3.901

4.143

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku

Załącznik nr 5 Skład Zespołu Roboczego do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego

141

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Skład Zespołu Roboczego do spraw aktualizacji Strategii polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego, powołanego Uchwałą Nr 15/179/11/IV Zarządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 15 marca 2011 r.: Bernadeta Hordejuk

Przewodnicząca Komisji Ochrony Zdrowia, Polityki Społecznej, Rodziny i Sportu Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Wiesława Przybysz

Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Joanna Karpowicz

Zastępca Dyrektora Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Wanda Sylwia Kicińska

Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie

Marzenna Supranowicz

Przewodnicząca Zarządu Związku Gmin WarmińskoMazurskich

Zdzisław Szczepkowski

Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie

Krystyna Dudzińska

Dyrektor Urzędu Pracy Powiatu Olsztyńskiego

Genowefa Kmieć-Baranowska

Dyrektor Warmińsko-Mazurskiego Publicznego w Olsztynie

Krzysztof Panfil

Kierownik Ośrodka Psychoedukacji, UzaleŜnień i Pomocy Rodzinie w Iławie

Iwona Kacprzak

Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i PołoŜnych Regionu Warmii i Mazur z siedzibą w Olsztynie

Adam Kołodziejski

I Zastępca Komendanta Wojewódzkiego Policji w Olsztynie

Jolanta Biernat-Kalinowska

Sędzia Sądu Okręgowego w Olsztynie

Wiesław Smereczyński

Przedstawiciel Rady ds. Rodzin Województwa WarmińskoMazurskiego

Monika Hausman-Pniewska

Przewodnicząca Rady Organizacji Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Marek Borowski

Prezes Zarządu Banku śywności w Olsztynie

Bartłomiej Głuszak

Prezes Federacji Organizacji Socjalnych Województwa Warmińsko- Mazurskiego FOSa w Olsztynie

142

Centrum

Zdrowia

Profilaktyki

Pozarządowych

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Sejmiku

Osób

Tadeusz Milewski

Prezes Warmińsko-Mazurskiego Niepełnosprawnych

Małgorzata Romaniuk

Koordynator Centrum Informacyjno-Szkoleniowego dla Osób Niepełnosprawnych

Wiesława Szymczyk

Dyrektor w Olecku

Powiatowego

Centrum

Pomocy

Rodzinie

Małgorzata Bejnarowicz

Dyrektor Powiatowego w Kętrzynie

Centrum

Pomocy

Rodzinie

Tomasz Podsiadło

Dyrektor Powiatowego w Ostródzie

Centrum

Pomocy

Rodzinie

ElŜbieta Bronakowska

Dyrektor Miejskiego w Olsztynie

Jadwiga Piekarska

Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Młynarach

Stefania Michalik-Rosa

Dyrektor Miejskiego w Bartoszycach

Irena Kasprzycka

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Iławie

Lidia Tomasik

Kierownik Miejskiego w Bisztynku

Ośrodka

Pomocy

Społecznej

Zbigniew Pawłowski

Kierownik w Elblągu

Ośrodka

Pomocy

Społecznej

Maria Cichowska-Gałus

Prezes Zarządu Stowarzyszenia Organizatorów i MenedŜerów Pomocy Społecznej i Ochrony Zdrowia Regionu Warmińsko-Mazurskiego, Dyrektor Domu Pomocy Społecznej „Kombatant” w Olsztynie

Michał Maria Kozłowski

Dyrektor Domu Pomocy Społecznej w Grazymach

Jarosław Dzioba

Wojewódzki Komendant OHP

Monika Seredyn-Turowska

Kierownik Biura Karier Olsztyńskiej Szkoły WyŜszej im. Józefa Rusieckiego

dr Lidia Domańska

Adiunkt w Katedrze Socjologii Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

GraŜyna Przasnyska

Warmińsko-Mazurski Kurator Oświaty

Gminnego

143

Ośrodka

Ośrodka

Pomocy

Pomocy

Społecznej

Społecznej

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Henryk Narwojsz

Prezes Warmińsko-Mazurskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Olsztynie

Jolanta Kłoczewska

Dyrektor Szkoły Policealnej im. prof. Zbigniewa Religi w Olsztynie

Bogdan Prewysz-Kwinto

Dyrektor Zespołu Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, Edukacyjnych i Diagnostycznych w Olsztynie

Halina Łozowska-Sobol

Wicedyrektor ds. Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego przy Zespole Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, Edukacyjnych i Diagnostycznych w Olsztynie

Krzysztof Margol

Prezes Zarządu Nidzickiej Fundacji Rozwoju „NIDA”, przedstawiciel Ośrodka Wspierania Inicjatyw Ekonomii Społecznej

Danuta Plucińska

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Biskupcu, przedstawiciel Klubu Integracji Społecznej

Joanna Glezman

Pełnomocnik Marszałka ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

Sylwia Cieśluk

Kierownik Biura Polityki Zdrowotnej Zdrowia Urzędu Marszałkowskiego Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Joanna Kaczyńska

Kierownik Biura ds. pomocy i integracji społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie

Halina Zygnerska

Kierownik Biura ds. Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Anna Piotrowska-Prot

Samodzielne stanowisko do spraw działań na rzecz rodziny Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Dorota Wyszkowska-Solnicka

Kierownik Biura Projektów Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie

Michał Tatarek

Pełnomocnik Zarządu Województwa WarmińskoWojewódzkiego Programu Mazurskiego ds. wdraŜania Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

144

Departamentu Województwa

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku Katarzyna śadziłko

Podinspektor w Obserwatorium Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie

145