Çevremizdeki Kimyasal Maddeler

Kimyasal Maddeler

1

Çevremizdeki Kimyasal Maddeler Ana Tema

Önerilen Süre Kazanımlar

Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler

Kimyasal maddeler, çevreyi ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. 2-3 ders saati • Kimyasal maddelerin çevreye ve insan sağlığına etkilerini açıklar. • Evdeki kimyasal maddeleri güvenli bir şekilde saklamanın ve kullanmanın önemini fark eder. • Evdeki kimyasal maddeleri güvenli bir şekilde saklamaya ve kullanmaya yönelik önerilerde bulunur. Karşılaştırma, eleştirel düşünme, yansıtıcı düşünme, tablolaştırma, çıkarımda bulunma

Anlatım, tartışma, beyin fırtınası Yeşil Kutu CD ve DVD'si

Giriş Günlük yaşamımızda, içinde çeşitli kimyasal maddeler bulunan pek çok ürün kullanıyoruz. Deterjanlar, parfümler, oda spreyleri, diş macunları, ilaçlar, cilalar, boyalar gibi. Bugün dünyada doğal ya da insan ürünü 10 milyondan fazla çeşit kimyasal maddenin kullanıldığı tahmin ediliyor. Ayrıca her yıl piyasaya 200-300 yeni kimyasal madde sürülüyor.

Çevremizdeki Kimyasal Maddeler

115

1

Kimyasal Maddeler

Kimyasal maddelerin, modern yaşam için vazgeçilmez oldukları bir gerçek. Ancak birçok kimyasal madde, doğrudan ya da kullanıldıktan sonra çevreye salınır ve çevrede kirliliğe neden olur. Kimyasal maddelerin bazıları zehirlidir. Bunlar, havada, suda ve toprakta birikerek tehlike oluştururlar. Besin zinciri aracılığıyla yiyeceklerimize karışır ve sağlığımızı olumsuz yönde etkilerler.

Etkinlikler Kimyasal maddeler hakkında ne biliyoruz?

1

Öğrencilere, günlük yaşamda en çok hangi kimyasal maddeleri kullandığımıza ilişkin bir beyin fırtınası yaptırın. (İlk akla gelecekler şunlar olabilir: İlaç ve diğer eczacılık ürünleri, kozmetikler, plastikler, sabun, deterjan, yapay gübreler ve tarım ilaçları, elyaflar, lastik, boya vb.) Yanıtları tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun. Ardından onlara “Giriş” bölümündeki bilgileri aktarın.

2

Kimyasal maddelerin olmadığı bir yaşamın düşünülemeyeceği gerçeğini vurgulayın. Birçok kimyasal maddenin tartışılmaz yararları olduğu gibi, birçoğunun da çevreye ve insan sağlığına zararları olduğunu belirtin.

Kullanılmış piller ne olacak?

116

1

Öğrencilere aşağıdaki soruları sorarak onları konuya hazırlayın: • Kullandığınız saat mekanik mi, yoksa pilli mi? Bu iki saat tipi arasındaki fark nedir?

2

Pillerin en yaygın kullanılan enerji kaynaklarından biri olduğunu anlatın. Ancak pillerin hem insan sağlığı hem de çevre için tehlikeli olabileceğini söyleyin. Pillerin, kullanım sırasında sorun oluşturmadığını ancak bitip çöpe atıldıklarında tehlikeli hâle geldiklerini vurgulayın. Bazı pillerin, çok düşük miktarlarda bile insan sağlığına zarar verebilen kadmiyum, kurşun ve cıva gibi ağır metaller içerdiğini belirtin. Piller çöpe atıldıktan sonra, metal kılıflarının aşınıp parçalandığını ve içindeki ağır metallerin açığa çıktığını anlatın. Yağmur yağdığında topraktan süzülen suyun, bu ağır metalleri ırmaklara, göllere ve yer altı sularına taşıyabildiğini söyleyin. Bu yolla, en tehlikeli ağır metallerden biri olan cıvanın, doğrudan içme suyuyla ya da besinler aracılığıyla bedenimize girdiğini açıklayın.

3 4

Öğrencilere “Günlük yaşamda pilleri nerede kullanırız?” sorusunu sorun. Verdikleri yanıtları tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun.

5

Öğrencilere, yaşadıkları yerde böyle bir geri kazanım kuruluşu yoksa atık pillerin toplanıp depolanmasını sağlamak amacıyla bir girişim başlatabileceklerini söyleyin.

Öğrencilere pillerin yaratabileceği sorunların nasıl çözülebileceği konusunda bir beyin fırtınası yaptırın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın. Bunlardan bazıları şunlar olabilir: • Şarj edilebilen piller kullanmak. Böylece daha az sayıda pil kullanılır ve çöpe atılır. • Atık pilleri bir toplama kutusunda biriktirmek ve bunları bir geri kazanım kuruluşuna götürmek.

Çevremizdeki Kimyasal Maddeler

Kimyasal Maddeler

Evdeki kimyasal maddeleri tanıyalım A.

1

Öğrencilere aşağıdaki soruları sorun: • • • •

1

Evinizde ne tip kimyasal maddeler kullanılıyor? Bunlar evin neresinde saklanıyor? Kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre açısından tehlikeleri neler? Evde kullanılan kimyasal maddelerin zararlarını azaltmak üzere hangi önlemler alınabilir?

Bu etkinlik sırasında, CD’nin “Evdeki kimyasal maddeler” adlı bölümünden yararlanabilirsiniz. B.

1

Öğrencilere DVD’deki “Zehirli Maddelerle Yaşamak” adlı filmi izlettirin.

2

Öğrencilere bu filmde üç konunun ele alındığını söyleyin. Bunlar: • • •

3

Kişisel bakım ürünlerinde kullanılan kimyasal maddeler Otomobil bakım ürünlerinde kullanılan kimyasal maddeler Ev ve bahçe bakım ürünlerinde kullanılan kimyasal maddeler

Ardından öğrencilere “Başlangıçta” adlı çizgi filmi izlettirin.

C.

1

“Yaygın Olarak Kullanılan ve Tehlikeli Maddeler İçeren Ürünler” başlıklı bilgi sayfasını öğrencilere dağıtın. Bu sayfadaki “Uyarılara Dikkat!” başlıklı bilgiler üzerinde konuşun. Evlerinde bilgi sayfasında adı geçen ürünlerden olup olmadığını sorun. Öğrencilere “Evimizdeki Tehlikeli Maddeler” başlıklı bilgi sayfasını dağıtın. Onlara, evlerinde bulunan ürünlerin etiketlerindeki uyarıları bu bilgi sayfasındaki tabloya yazmalarını söyleyin.

2

Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Kimyasal Maddeler” bölümünden yararlanabilirsiniz.

Tamamlayıcı Çalışmalar •

Öğrencileri, tehlikeli maddeler içeren ürünler yerine kullanılabilecek doğal ürünleri araştırmaya yönlendirin. Bunun için İnternet’ten ve başka kaynaklardan yararlanmalarını sağlayın. (Örneğin kireç çözücü ya da çamaşır yumuşatıcısı yerine sirke kullanılabilir.)

Çevremizdeki Kimyasal Maddeler

117

Öğrenci bilgi sayfası

Kimyasal Maddeler

Yaygın Olarak Kullanılan ve Tehlikeli Maddeler İçeren Ürünler

Çamaşır deterjanları derisi duyarlı olan kişilere zarar verebilir. Ayrıca fazla miktarda kullanıldığında solunum sorunlarına yol açar.

Böcek ilaçlarının çoğu, zehirli kimyasal bileşikler içerir. Bu bileşikler, gözlere zarar verebilir. Solunması tehlikelidir.

Tuvalet temizleyiciler, hidroklorik asit gibi bazı asitleri içerir. Bunlar, başka kimyasal maddelerle karıştıklarında zehirli gazlar açığa çıkar. Bu gazların solunması sağlık için tehlikelidir.

Boyaların çoğu organik çözücüler içerir. Bu çözücüler, gözlere ve deriye zarar verir. Bu maddeleri solumak baş ağrısı, bulantı, kusma gibi sorunlara neden olur.

Cam temizleyiciler gözlere, deriye ve solunum yollarına zarar verebilir. Yanlışlıkla yutulduğunda yaşamı tehlikeye sokabilir.

Bulaşık makinesi deterjanları derinin zarar görmesine ve yanmasına neden olabilir. Zehirli oldukları için kesinlikle yutulmamaları gerekir. Elde yıkamada kullanılan bulaşık deterjanları bunlara göre daha az zararlıdır.

Ocak ve fırın temizleyiciler çok zehirlidir. Deriyi ve gözleri yakabilir. Ayrıca aşındırıcı etkileri vardır. Yutulduğunda yaşamı tehlikeye sokar.

Mobilya cilaları gözlere, deriye ve solunum yollarına zarar verebilir. Yutulduğunda bulantı ve kusma görülebilir.

Oda spreyleri ve koku giderici maddeler yüksek derecede yanıcıdır. Gözlere, deriye ve solunum yollarına zarar verebilir. Katı olanları yutulursa yaşam tehlikeye girer.

Uyarılara Dikkat! Evde kullandığımız pek çok ürün, insanlara, hayvanlara ya da çevreye zarar veren zehirli kimyasal maddeler içerir. Bu tür ürünlerden, genellikle evimizi temizlemek ya da zararlı böceklerden korunmak amacıyla yararlanırız. Bunları güvenli ve verimli bir şekilde kullanmak için üzerlerindeki etiketleri okumak çok önemlidir. Ürün etiketlerinde, kimyasal maddelerin kullanımıyla ilgili öneri ve uyarılar yer alır. Bu öneri ve uyarılara dikkat etmeliyiz. Ayrıca bu ürünlerle hiçbir zaman doğrudan temas etmemeliyiz. Satın aldığımız ürünlerin etiketlerindeki bilgileri dikkatle okumak sağlığımızı güvence altına almamızı sağlar.

118

Kimyasal Maddeler

Evinizde, kimyasal madde içeren ürünlerin etiketlerine bakın. Aşağıdaki tabloyu doldurun: Nu.

Ürün adı

Etikette herhangi bir uyarı var mı?

Etikette uyarı varsa bu uyarıda ne yazıyor?

Öğrenci bilgi sayfası

Evimizdeki Tehlikeli Maddeler

119